ਦੂਜੀ ਕਿਸ਼ਤ :: ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ… :: ਲੇਖਕ : ਰਾਬਿਨ ਸ਼ਾਹ ਪੁਸ਼ਪ

ਨਵੇਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਗੰਧ…:

ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ


ਸੋਮਵਾਰ ਦੇ ਦਿਨ ਵਿਭਾ ਦਾ ਮਨ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਡਿੱਗੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਖਿੰਡ-ਪੁੰਡ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੰਮ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਲੱਗ ਰਿਹਾ।...ਜੇ ਕਢਾਈ ਕਰਨ ਬੈਠਦੀ ਤਾਂ ਡੈਡੀ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਨਾਲ ਲੱਗਵੀਂ ਅਲਮਾਰੀ ਕੋਲ ਦੋ ਤਿੰਨ ਵਾਰੀ ਹੋ ਆਉਂਦੀ¸ ਕਦੀ ਸੂਈ ਲੈਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਤੇ ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਰੰਗ ਦਾ ਧਾਗਾ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਬਹਾਨੇ। ਫੇਰ ਉਹ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨ ਬੈਠਦੀ। ਮਨ ਨਾ ਲੱਗਦਾ ਤਾਂ ਦੂਜੀ ਕਿਤਾਬ ਨਾਲ ਦਿਲ ਪਰਚਾਉਣ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਕਰਦੀ, ਫੇਰ ਉਸੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ¸ ਬੁੱਕ ਸ਼ੇਲਫ ਕੋਲ ਦੇਰ ਤਕ ਖੜ੍ਹੀ, ਕਿਤਾਬ ਲੱਭਦੀ ਰਹਿੰਦੀ।
ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਮਨ ਨਾ ਲੱਗੇ, ਇੰਜ ਅੱਜ ਤੱਕ ਕਦੀ ਹੋਇਆ ਹੀ ਨਹੀਂ...ਪਰ ਅੱਜ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਗੱਲ ਸੀ! ਖੂਬਸੂਰਤ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਅਣਗਿਣਤ ਡਾਰਾਂ ਉਸ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਪਵਿੱਤਰ ਆਤਮਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਉੱਡ ਰਹੀਆਂ ਸਨ...
ਫੇਰ ਉਹ ਉਂਜ ਹੀ ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ ਉੱਤੇ ਲਕੀਰਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਇਹ ਜਾਣਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵੀ ਕਿ ਅਜੇ ਕਲ੍ਹ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੈਨ ਵਿਚ ਸਿਆਹੀ ਭਰੀ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਅਜੇ ਮੁੱਕੀ ਨਹੀਂ; ਉਹ ਫੇਰ ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਚੇਸਟਰ ਡਰਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਆਹੀ ਦੀ ਬੋਤਲ ਕੱਢ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਪੈਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਸਿਆਹੀ ਉਸ ਵਿਚ ਉਲਟ ਦਿੱਤੀ, ਫੇਰ ਡਰਾਪਰ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲੱਗ ਪਈ...ਉਸ ਦੇ ਐਨ ਪਿੱਛੇ ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਬੈਠੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਵਿਭਾ ਦਾ ਅੰਦਰ-ਬਾਹਰ ਸੜ-ਬਲ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਅਖ਼ਬਾਰ ਨਾ ਆਉਂਦਾ ਤਾਂ ਕੀ ਥੁੜ੍ਹ ਜਾਣਾ ਸੀ? ਹਰ ਜਗ੍ਹਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਹੈ, ਫੇਰ ਖਾਹਮ-ਖਾਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿਚ ਇੰਜ ਸਿਰ ਖਪਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ? ਰਾਤੀਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਤਾਂ ਸੁਣ ਹੀ ਲਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਕਹਿ ਦਏ¸ 'ਡੈਡੀ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੌਪਟ ਹੋ ਜਾਣਗੀਆਂ।' ਪਰ ਉਹ ਸਿਰਫ ਪੈਨ ਫੜੀ, ਖੜ੍ਹੀ ਸੋਚਦੀ ਰਹੀ। ਫੇਰ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਕਾਫੀ ਸਾਰੀ ਸਿਆਹੀ ਹੇਠਾਂ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢੀ, 'ਈ---¸ ਚੱ-ਚੱ-ਚੱ...'
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਭੌਂ ਕੇ ਦੇਖਿਆ¸ਵਿਭਾ ਕੋਲ ਪਿਆ ਕੱਪੜਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਿਆਹੀ ਪੂੰਝ ਰਹੀ ਸੀ। ਕੁਝ ਸੋਚ ਕੇ ਬੋਲੇ, “ਮੈਂ ਤਾਂ ਨਿਊਜ਼ ਪੇਪਰ ਵਿਚ ਏਨਾ ਗੁਆਚ ਗਿਆ ਸਾਂ ਕਿ ਕੁਝ ਯਾਦ ਈ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ...ਖ਼ੈਰ ਬੇਬੀ ਆਪਣਾ ਪੈਨ ਮੈਨੂੰ ਦੇ ਦੇਈਂ।”
ਵਿਭਾ ਬਿਨਾ ਕੁਝ ਕਹੇ, ਕਾਹਲ ਨਾਲ ਪੈਨ ਮੇਜ਼ ਉਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਅੰਦਰ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਪਰਦੇ ਦੀ ਓਟ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ।  
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਦਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਉਹ ਜਾ ਕੇ ਰਾਈਟਿੰਗ-ਪੈਡ ਵੀ ਦੇ ਆਵੇ। ਪਰ ਉਹ ਚਾਹ ਕੇ ਵੀ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰ ਸਕੀ। ਡੈਡੀ ਨਾਲ ਉਹ ਕਾਫੀ ਘੁਲੀ-ਮਿਲੀ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਕੋਈ ਮੋਟੀ ਚਾਦਰ, ਉਸ ਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਉੱਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਥੋਂ ਆ ਕੇ ਪੈ ਗਈ ਸੀ¸ ਤੇ ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਤਿਵੇਂ, ਪਰਦੇ ਦੀ ਓਟ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹੀ ਸੀ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਉੱਠ ਕੇ ਚੇਸਟਰ-ਡਰਾਰ ਵਿਚੋਂ ਰਾਈਟਿੰਗ-ਪੈਡ ਕੱਢਿਆ; ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਸਿਗਰੇਟ-ਪੈਕੇਟ ਲੱਭਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਵਿਭਾ ਨੇ ਉਂਗਲ ਕੀਤੀ¸ 'ਉਹ ਪਈਆਂ।'...ਪਰ ਚੁੱਪ ਦੀ ਠੰਡੀ ਲਹਿਰ ਉਸ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਚਿਪਕ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ ਤੇ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਸਿਰਫ ਇਕ ਫੁਸਫੁਸਾਹਟ ਹੀ ਨਿਕਲੀ ਤੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਘੁਲ ਕੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ, 'ਨਜ਼ਰ ਕੰਮਜ਼ੋਰ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਏ, ਨੇੜੇ ਪਈ ਚੀਜ਼ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ, ਫੇਰ ਵੀ ਡੈਡੀ ਨੇ ਕਿ ਇਕ ਇਕ ਖ਼ਬਰ ਨੂੰ ਚੱਟਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ। ਨਹੀਂ, ਕੱਲ੍ਹ ਤੋਂ ਉਹ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਏਗੀ। ਜ਼ਰੂਰ ਮਨ੍ਹਾਂ ਕਰ ਦਏਗੀ। ਪੱਲਿਓਂ ਪੈਸੇ ਲਾ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸ਼ੌਕ ਵੀ ਕੀ ਸ਼ੌਕ ਹੋਇਆ!'
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਫੇਰ ਆ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਸਿਗਰੇਟ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕੁਝ ਸੋਚਣ ਲੱਗੇ। ਵਿਭਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, 'ਡੇਡੀ ਅਜੀਬ ਫਿਲਾਸਫਰ ਬਣਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਸਿਗਰੇਟ ਸੁਲਗਾਈ ਤੱਕ ਨਹੀਂ।' ਉਦੋਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਿਗਰੇਟ ਸੁਲਗਾ ਲਈ। ਲੰਮਾ ਕਸ਼ ਖਿੱਚ ਕੇ ਫੇਰ ਕੁਝ ਸੋਚਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਸਿਗਰੇਟ ਬਲਦੀ ਰਹੀ, ਵਿਭਾ ਵੀ ਸੁਲਗਦੀ ਰਹੀ...।
ਫੇਰ ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਐਸ਼-ਟਰੇ ਵਿਚ ਸਵਾਹ ਝਾੜੀ ਤੇ ਫੇਰ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਗਵਾਚ ਗਏ। ਇਸ ਵਾਰੀ ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਸੱਚਮੁੱਚ ਹੀ ਰੋਣਾ ਆ ਗਿਆ...ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਸਿਸਕੀ-ਜਿਹੀ ਗੂੰਜੀ। ਇਸ ਵਿਚ ਏਨੀ ਸੋਚਣ ਵਾਲੀ ਕਿਹੜੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਸਿਰਫ ਇਕ ਸਤਰ ਕਾਫੀ ਹੈ¸ 'ਅਗਲੇ ਸੰਡੇ ਆ ਜਾਓ।'
ਪਰ ਜਦੋਂ ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਲਿਖਦੇ ਹੀ ਰਹੇ। ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਮਾਸੂਮ ਫ਼ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਘੇਰ ਕੇ ਵਧਾਈਆਂ ਗਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਉਹ ਖੜ੍ਹੀ-ਖੜ੍ਹੀ ਉਡੀਕਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਕਦੋਂ ਡੈਡੀ ਲਿਖਣਾ ਬੰਦ ਕਰਨ...ਉਸਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਦੁਖਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਖ਼ਤ ਤੈਅ ਕਰਕੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਵਿਚ ਪਾਇਆ, ਉਸ ਉੱਤੇ ਪਤਾ ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਫੇਰ ਸਿਗਰੇਟ ਸੁਲਗਾ ਲਈ...ਧੂੰਏਂ ਦੇ ਨਾ ਖਤਮ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਾਇਰੇ ਜਿਹੇ ਬਣਨ ਲੱਗੇ; ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਰੋੜਾ ਸੁੱਟਿਆ ਹੋਵੇ। ਵਿਭਾ ਦਾ ਜੀਅ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਜਾ ਕੇ ਖ਼ਤ ਪੜ੍ਹੇ¸ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਬਹਾਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁੱਝ ਰਿਹਾ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਪੈਨ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਤੇ ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਕੋਲੋਂ ਹੀ ਪੁੱਛਦੀ ਹੋਈ ਅੰਦਰ ਚਲੀ ਗਈ, “ਪੈਨ ਦਾ ਕੰਮ ਮੁੱਕ ਗਿਆ ਡੈਡੀ?”
“ਆਂ...” ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਣ ਤ੍ਰਬਕ ਗਏ।
ਵਿਭਾ ਨੇ ਲਿਫ਼ਾਫ਼ੇ ਉੱਤੇ ਲਿਖਿਆ ਪਤਾ ਦੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਸ ਨੇ ਚਿਰਾਇਤੇ ਦਾ ਘੁੱਟ ਭਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਖ਼ਤ ਕਿਸੇ ਮਿਸਟਰ ਰਾਬਰਟ ਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਰੁੱਖ ਵਾਂਗ ਉਦਾਸ ਖੜ੍ਹੀ ਰਹਿ ਗਈ ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਕੱਟ ਸੁੱਟੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹੋਣ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਕਿਹਾ¸ “ਯੂ ਕੈਨ ਟੇਕ ਬੇਬੀ, ਪਰ ਅਜੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਖ਼ਤ ਲਿਖਣਾ ਏਂ।”
ਹੁਣ ਵਿਭਾ ਭਲਾ ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ! ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਹੇ ਆਪਣੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਆ ਗਈ।
***

ਫੇਰ ਇਕ ਦਿਨ ਜਾਨ ਦਾ ਖ਼ਤ ਆਇਆ ਕਿ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਉਹ ਬੜਾ ਵਿਅਸਤ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਇਦ ਸੰਡੇ ਨੂੰ ਨਾ ਆ ਸਕੇ। ਦੂਰ, ਕਿਤੇ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਵੱਜਦੀ ਹੋਈ ਮਿੱਠੜੀ ਧੁਨ, ਸਿਸਕੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਗਈ¸ ਛਨੀਵਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਮ, ਵਿਭਾ ਰੋ-ਰੋ ਕੇ ਹਾਲੋਂ-ਬੇਹਾਲ ਹੋ ਗਈ। ਕੱਲ੍ਹ ਸੰਡੇ ਹੈ...ਜੇ ਜਾਨ ਆ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ ਕੀ ਉਹ ਇੰਜ, ਇਸ ਬਿਸਤਰੇ ਉੱਤੇ ਪਈ ਹੁੰਦੀ?... ਥੱਕੀ-ਟੁੱਟੀ ਤੇ ਖੁੱਸੀ-ਖੁੱਸੀ ਜਿਹੀ!
ਉਸ ਨੇ ਉੱਠ ਕੇ ਖਿੜਕੀ ਖੋਹਲ ਦਿੱਤੀ। ਪੁਰੇ ਦੀ ਠੰਡੀ ਹਵਾ, ਉਸ ਦੇ ਪਿੰਡੇ ਨਾਲ ਖਹਿੰਦੀ ਹੋਈ, ਪੂਰੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਭਰ ਗਈ। ਇਕੱਲੇਪਣ ਦੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਉਹ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਸਿਸਕੀਆਂ ਦੇ ਬੋਲ ਘੁਲੇ…:
'ਅੱਜ ਪੁਰਾ ਵਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਮੇਰੀਆਂ ਨੀਂਦ ਭਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ¸
ਤੂੰ ਸੁਪਨਾ ਬਣ ਕੇ ਆ ਜਾ।
ਅੱਜ ਪੁਰਾ ਵਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਮੈਂ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਦਾ ਮੂੰਹ ਦੇਖਿਆ ਸੀ¸
ਤੇ ਹੁਣੇ ਸੰਸਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਗਈ ਹਾਂ,
ਤੇ ਹੁਣੇ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਚੰਨ ਉੱਗਿਆ ਸੀ¸
ਤੇ ਹੁਣੇ ਕਾਲੇ ਬੱਦਲ ਘਿਰ ਆਏ ਨੇ,
ਹੁਣੇ-ਹੁਣੇ ਤੇਰੇ ਮਿਲਨ ਦੀ ਚਰਚਾ ਸੀ¸
ਤੇ ਹੁਣੇ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਤੁਰ ਪਿਆ...।'
ਕਮਰੇ ਰੂਪੀ ਕਬਰਗਾਹ ਵਿਚ ਉਹ ਦਫ਼ਨ ਹੋ ਗਈ¸ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਲਾਸ਼ ਸੀ, ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਹੀ ਮਾਤਮ ਮਨਾਉਣ ਵਾਲੀ।
ਮਨ ਭਾਰਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਨਾਸ਼ਤੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉਪਰ ਆਈ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਨਾਸ਼ਤਾ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਬਾਹਰ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਅਖ਼ਬਾਰ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸਨ। ਯੁਜਿਨ ਵੀ ਬਾਹਰ ਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਚੁੱਪਚਾਪ ਟੋਸਟ ਉੱਤੇ ਮੱਖਣ ਲਾ ਕੇ ਖਾਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਆਇਆ ਚਾਹ ਗਰਮ ਕਰ ਲਿਆਈ। ਚਾਹ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਘੁੱਟ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਡੈਡੀ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਹੇ ਨੇ...ਯੁਜਿਨ ਵੀ ਜਿਵੇਂ ਪੁੱਛ ਰਿਹਾ ਹੈ¸ 'ਅੱਜ ਸੰਡੇ ਸੀ, ਦੀਦੀ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਨਾਸ਼ਤਾ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ?'
ਵਿਭਾ ਤੋਂ ਹੋਰ ਚਾਹ ਨਾ ਪੀਤੀ ਗਈ।
ਉਹ ਉਠ ਕੇ ਡਰਾਇੰਗ-ਰੂਮ ਵਿਚ ਆ ਗਈ। ਬਾਈਬਲ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਪੰਨੇ ਖੋਲ੍ਹੇ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ¸ 'ਬਿਨਾਂ ਸਿਰ ਢਕੇ, ਇਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ, ਇਕ ਔਰਤ ਲਈ ਘੋਰ ਪਾਪ ਹੈ।' ਉਸਨੇ ਇਕ ਟੋਟਾ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਲਿਆ।
ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਚਾਹ ਪੀਣ ਬੈਠੇ, ਜਾਨ ਆ ਵੜਿਆ। ਇਕ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਸਾਰੇ ਘਰ ਵਿਚ ਫੈਲ ਗਈ। ਉਹ ਸੋਚਣ ਲੱਗੀ¸ 'ਇਕ ਇਸ ਆਦਮੀ ਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਕੇ, ਕੀ ਇਹ ਘਰ ਮਾਯੂਸੀਆਂ ਦੀ ਰੇਤ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਭਰ ਗਿਆ?' ਉਹ ਚਾਹ ਬਣਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ।
ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ-ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਤੇ ਜਾਨ ਫੇਰ ਉਠ ਕੇ ਅਟੈਚੀ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ¸ “ਕਿਉਂ ਜਾਨ, ਚਾਹ ਪਹਿਲਾਂ ਪੀਣੀ ਏਂ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿਚ?”
“ਸਿਰਫ ਇਕੋ ਮਿੰਟ ਡੈਡ।” ਤੇ ਜਾਨ ਗੁਸਖਾਨੇ ਵਿਚ ਵੜ ਗਿਆ।
ਉਸ ਦੀ ਸੀਟੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਖੰਭ ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਇਕ ਇਕ ਕਰਕੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਖਿਲਾਰ ਰਿਹਾ ਹੋਏ...'ਫੋਰ ਕਿਸ ਮੀ ਆਨ ਏ ਮੰਡੇ ਐਂਡ ਇਟ ਇਜ ਵੈਰੀ ਗੁੱਡ...'
ਜਾਨ ਦੀ ਇਹੋ ਆਦਤ ਉਸ ਨੂੰ ਮਾੜੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਦਿਨ ਦਾ ਖਾਣਾ ਹੋਏ ਜਾਂ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਚਾਹ...ਲੱਖ ਕਹੋ, ਨਹਾਅ ਧੋ ਕੇ ਵਿਹਲੇ ਹੋਵੇ, ਪਰ ਸੁਣੇਗਾ ਨਹੀਂ।...ਤੇ ਜਦੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਤੌਲੀਆ ਚੁੱਕ ਕੇ ਗੁਸਲਖਾਨੇ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜਦਾ ਹੈ। ਫੇਰ ਨਹਾਏਗਾ ਏਨੀ ਦੇਰ ਨਾਲ ਕਿ ਸਭ ਕੁਝ ਠੰਡਾ ਹੋ ਜਾਏਗਾ, ਦੁਬਾਰਾ ਗਰਮ ਕਰਦੇ ਫਿਰੋ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਮਖੌਲ ਕੀਤਾ...“ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਵੇਂ ਨਿਭੇਗੀ ਤੁਹਾਡੀ ਦੋਹਾਂ ਦੀ?”
“ਨਿਭੇਗੀ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਡੈਡੀ, ਨਾਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਥਰੂਮ ਲਾਕ ਕਰ ਦਿਆ ਕਰਾਂਗੀ। ਜਿਸਨੇ ਨਹਾਉਣਾ-ਧੋਣਾ ਹੋਏ, ਚਾਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ...।”
ਉਦੋਂ ਹੀ ਜਾਨ ਨੇ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ, “ਪਰ ਡੈਡ, ਲੋਕ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ 'ਪਤਨੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਇਕ ਲਾਕ ਹੁੰਦੀ ਏ...'।”
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ 'ਹੋ-ਹੋ' ਕਰਕੇ ਹੱਸ ਪਏ। ਜਾਨ ਨੇ ਵੀ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ। ਚਿੜ ਕੇ ਵਿਭਾ ਨੇ ਜਾਨ ਦਾ ਪੈਰ ਨੱਪ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਸਵਿੱਚ ਆਫ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ।
ਡੈਡੀ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੂੰ ਆ ਕਿੰਜ ਗਿਆ? ਤੂੰ ਤਾਂ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਬਈ...।”
“ਉਹ ਡੈਡ! ਆਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੰਮ ਈ ਏਨਾ ਏਂ ਕਿ...ਬਸ ਸਮਝ ਲਓ, ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਜਾਨ ਛੁਡਾਅ ਕੇ ਨੱਸ ਆਇਆਂ।”
ਡੈਡੀ ਫੇਰ 'ਹੋ-ਹੋ' ਕਰਕੇ ਹੱਸੇ। ਵਿਭਾ ਫੇਰ ਚਿੜ ਗਈ। ਇਹ ਵੀ ਕੋਈ ਹੱਸਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਹੈ? ਹਰ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਡੈਡੀ ਇੰਜ ਹੀ ਹੱਸਦੇ ਨੇ¸ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੀਰੀਅਸਲੀ ਲੈਂਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਦੋਬਾਰਾ ਚਾਹ ਗਰਮ ਕੀਤੀ ਗਈ।
ਡੈਡੀ ਨੇ ਚਾਹ ਵਿਚ ਟੋਸਟ ਭਿਉਂ ਕੇ ਖਾਂਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਿਹਾ, “ਜਾਨ ਵਿਭਾ ਦਾ ਰਿਜਲਟ ਆ ਗਿਆ ਏ, ਬੀ.ਏ. ਕਰ ਈ ਲਈ ਇਸਨੇ। ਅੱਗੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦੀ ਕਾਫੀ ਇੱਛਾ ਏ, ਉਹ ਤੂੰ ਪੂਰੀ ਕਰ ਹੀ ਦਏਂਗਾ...ਸ਼ਾਦੀ ਪਿੱਛੋਂ। ਰਹੇ, ਮੈਂ ਤੇ ਯੁਜਿਨ। ਸੋ ਭਾਈ, ਅਜੇ ਰੇੜ੍ਹਾ ਰਿੜ੍ਹ ਈ ਰਿਹੈ। ਜੇ ਹੋਰ ਜਿਉਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਲੈਕਚਰਰ ਦੇਖ ਕੇ ਹੀ ਮਰਾਂਗਾ।”
ਵਿਭਾ ਨੇ ਟੋਸਟ ਯੁਜਿਨ ਵੱਲ ਵਧਾਅ ਦਿੱਤਾ, “ਨੌ ਡੈਡ, ਇਸ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਜਾਵਾਂਗੀ। ਇਹ ਸਕੂਲ ਜਾਇਆ ਕਰੇਗਾ ਤੇ ਮੈਂ ਕਾਲਜ। ਕਿਉਂ ਜਾਨ?”
ਜਾਨ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਵਿਚ ਚਾਹ ਅਟਕ ਗਈ, ਹੱਥੂ ਆ ਗਿਆ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਨਾ ਬਈ, ਇਹ ਕੋਈ ਗੱਲ ਹੋਈ...ਅੱਜ ਤੂੰ ਯੁਜਿਨ ਨੂੰ ਲੈ ਜਾਏਂਗੀ, ਪਰ ਕੱਲ੍ਹ ਜਦੋਂ ਖ਼ੁਦ ਤੂੰ ਮਾਂ ਬਣੇਗੀ, ਉਦੋਂ? ਮੈਂ ਜਾਣਦਾਂ ਬੇਬੀ, ਔਰਤ ਦਾ ਪਿਆਰ ਸ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਗਦੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਵਰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਏ, ਬੰਨ੍ਹ ਤੋੜ ਕੇ ਵਗ ਤੁਰਦਾ ਏ...ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਘਟ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤਕ ਸੀਮਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਏ। ਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਾਂ ਬਣਦੀ ਏ ਤਾਂ ਇਕੋ ਜਗ੍ਹਾ ਜੰਮ ਕੇ ਬਰਫ਼...ਖ਼ੁਦ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਵੀ ਤਰਸ ਜਾਂਦਾ ਏ...ਯੁਜਿਨ ਤਾਂ ਫੇਰ ਵੀ ਯੁਜਿਨ ਹੀ ਐ।”
ਵਿਭਾ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਡੈਡੀ ਨੇ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸੀਰੀਅਸਲੀ ਲਿਆ ਹੈ...ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਜੰਮ ਕੇ ਬਰਫ਼ ਬਣ ਗਈ ਹੈ...ਤੇ ਉਸ ਠੰਡੀ-ਯੱਖ ਚਟਾਨ ਨਾਲ, ਯੁਜਿਨ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਇਕ ਮਨਹੂਸੀਅਤ ਆਪਣਾ ਪੱਲਾ ਫੈਲਾਉਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਜਾਨ ਚੁੱਪਚਾਪ ਚਾਹ ਪੀਂਦਾ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਟੋਸਟ ਕੁਤਰਦੀ ਰਹੀ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਨੇ ਹੁਸੀਨ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਾਤਰਾਂ ਜੋੜੀਆਂ ਸਨ ਓਵੇਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ...। ਯੁਜਿਨ ਚੁੱਪਚਾਪ ਬੈਠਾ ਸੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ ਏਨਾ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਏਨਾ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਗੰਭੀਰਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਖਾਸ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਸਮਝ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਿਹਾ...ਹਿਰਨ ਵਾਂਗ ਚੁਕੰਨੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਉਹ ਇਕ ਇਕ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਨੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚਾਹ ਸਿੱਪ ਕੀਤੀ ਤੇ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਦੇ ਖੰਭ ਪੁੱਟ ਸੁੱਟੇ, “ਮੈਂ ਤੇ ਯੁਜਿਨ ਪਾਦਰੀ ਜੌਨਸ ਵੱਲ ਜਾ ਰਹੇ ਆਂ, ਅੱਠ ਵਜੇ ਤਕ ਆ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਤੁਸੀਂ ਦੋਏ ਵੀ ਤਾਂ ਘੁੰਮਣ ਜਾਓਗੇ ਹੀ?”
“ਆਫ ਕੋਰਸ!” ਉਠਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਜਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਕੱਲ੍ਹ ਸਵੇਰ ਦੀ ਗੱਡੀ ਵਾਪਸ ਵੀ ਜਾਣਾ ਏਂ।”
ਵਿਭਾ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ, ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਭਾਰੀ ਹੈ। ਨਾਸ਼ਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਮਿਸਟਰ ਬਰਾਉਨ ਤੇ ਯੁਜਿਨ ਚਲੇ ਗਏ।
ਵਿਭਾ ਡਰੈਸਿੰਗ ਕਰਨ ਚਲੀ ਗਈ।
ਜਦੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਆਈ ਤਾਂ ਜਾਨ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਵਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਉਂਜ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਹੀ ਬੰਨ੍ਹਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਜਾਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਬੰਨ੍ਹਦੀ¸ ਕਿਉਂਕਿ ਹਵਾ ਨਾਲ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਉੱਡ ਰਹੇ ਵਾਲ, ਜਾਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚ ਹਿਚਕੋਲੇ ਖਾਂਦੀ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਾਂਗ ਲਗਦੇ ਨੇ। ਪਰ ਅੱਜ ਉਸਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਕਹਿਣਾ ਪਿਆ, “ਮਾਈ ਗਾਡ, ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਉਪਮਾਵਾਂ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਇੰਜ ਸਜ-ਸੰਵਰ ਕੇ ਨਿਕਲਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਿਖ ਦੇਂਦੀ, ਉੱਥੋਂ ਹੀ ਕੋਈ ਉਪਮਾ ਸੋਚ ਕੇ ਆਉਂਦਾ।”
ਵਿਭਾ ਸਿਰਫ ਨਿੰਮ੍ਹਾਂ-ਨਿੰਮ੍ਹਾਂ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਜਾਨ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਦੂਰ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਜੰਗਲੀ ਫੁੱਲ ਟਹਿਕ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਹੋਇਆ ਖੜ੍ਹਾ, ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਫੇਰ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਵਿਭਾ ਦੇ ਵਾਲ ਆਪਣੇ ਬੁੱਕ ਵਿਚ ਭਰ ਲਏ, “ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ ਏ, ਪਵਿੱਤਰ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਪੰਨੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਉੱਡ ਰਹੇ ਨੇ...ਏਨੇ ਪਾਕ...ਏਨੇ ਕੁਆਰੇ!”
ਵਿਭਾ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਅੱਛਾ ਅੱਛਾ, ਹੁਣ ਇਹ ਦਸੋ ਬਈ ਚੱਲਣਾ ਕਿੱਥੇ ਈ?”
“ਹੋਰ ਕਿੱਥੇ, ਆਪਣੀ ਫੇਵਰੇਟ ਜਗ੍ਹਾ¸ ਗੰਗਾ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ।” ਤੇ ਦੋਏ ਤੁਰ ਗਏ।
***

ਰਾਤ ਦੇ ਜਾਮ ਵਿਚ, ਸ਼ਾਮ ਲਗਪਗ ਢਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਾਫ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਾਲਖ਼ ਮਲ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਪਿੱਛੇ ਇਕ ਦੀਵਾ ਬਾਲ ਦਿੱਤਾ ਹੋਵੇ। ਦੋਏ ਪੁਰਾਣੀਆਂ, ਟੁੱਟੀਆਂ-ਭੱਜੀਆਂ ਪੌੜੀਆਂ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਨਹਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੋਲੀਆਂ ਜਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ।
ਜਾਨ ਨੇ ਵਿਭਾ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਦੀ ਕੈਦ ਵਿਚ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹਾ, “ਦੇਖ, ਉਸ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਇਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਜਿਹੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਜਗਮਗਾ ਰਹੀ ਐ ਤੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਔਰਤ ਫਿੱਕੇ ਰੰਗ ਦਾ ਟਿੱਕਾ ਲਾਉਂਦੀ ਐ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦੈ, ਉਸ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਸਵੇਰ ਚਿਪਕੀ ਹੋਈ ਐ। ਉਸ ਪਾਰ ਦੀ ਇਹ ਰੌਸ਼ਨੀ, ਚੜ੍ਹਦੀ ਸਵੇਰ ਵਰਗੀ ਐ...ਹੈ ਨਾ? ਕਿੰਨੀ ਨਿਰਮਲ ਤੇ ਕਿੰਨੀ ਪਵਿੱਤਰ!”
“ਤੂੰ ਤੇ ਸ਼ਾਇਰ ਬਣ ਗਿਆ ਏਂ।”
“ਉਂ-ਹੂੰ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਉਹੀ ਵੈਲਫੇਅਰ ਅਫਸਰ ਆਂ¸ ਪਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਇਦ ਕੀਟਸ, ਵਰਡਸਵਰਥ ਜਾਂ ਫੇਰ ਬਾਇਰਨ ਦੀ ਆਤਮਾਂ ਘੁੰਮ ਰਹੀ ਐ ਮੇਰੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ।”
ਉਠਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਵਿਭਾ ਬੋਲੀ, “ਮਾਈ ਗਾਡ! ਫੇਰ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਚਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਏ। ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਆਦਤ ਨਹੀਂ।”
“ਸੱਚ?” ਤੇ ਜਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਕੇ ਹੋਰ ਨੇੜੇ ਬਿਠਾ ਲਿਆ। ਫੇਰ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉਸਦੇ ਉੱਡਦੇ ਹੋਏ ਵਾਲ ਮਹਿਕਣ ਲੱਗੇ। ਖੁਸ਼ਬੂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਜਿਹਾ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਜਾਨ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਉਸ ਖੁਸ਼ਬੂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨਣ ਲੱਗੀਆਂ।
ਵਿਭਾ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਜਾਨ ਦੀ ਛਾਤੀ ਉਪਰ ਟਿਕਾਅ ਲਿਆ, “ਇੰਜ ਕਿਉਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਏ ਜਾਨ?”
ਤੇ ਫੇਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿੰਨੀਆਂ ਹੀ ਅਰਥਹੀਣ ਗੱਲਾਂ ਬੁੜਬੁੜਾਹਟ ਵਿਚ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਜਾਨ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਜਾਣਦੀ ਏਂ ਵਿਭਾ, ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਮਿਕਾ ਕੌਣ ਸੀ?”
“ਉਂ-ਹੂੰ!”
“ਖਾਸਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸੇ ਪਹਾੜੀ ਦੀ ਖੋਹ ਵਿਚ ਇਕ ਇਨਸਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਦੂਜਾ, ਫੇਰ ਤੀਜਾ...ਪਰ ਆਪਸ ਵਿਚ ਉਹ ਗੱਲਬਾਤ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਰਦੇ ਹੁੰਦੇ¸ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਬੋਲੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਮਝਦੇ!
“ਉਹ ਇਕੱਲਾ ਆਦਮੀ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦਾ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਘਸੀਟ ਕੇ ਖੋਹ ਤੱਕ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਫੇਰ ਚੁੰਡ-ਚੁੰਡ ਕੇ ਖਾ ਜਾਂਦਾ। ਇਹ ਪੇਟ ਦੀ ਭੁੱਖ ਸੀ, ਤੇ ਇੰਜ ਬੁਝ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਜਿਸਮਾਨੀ ਭੁੱਖ ਜਾਗਦੀ ਤਾਂ ਇੰਜ ਹੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਦਾ¸ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਦਾ। ਉਸਨੂੰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਘਸੀਟ ਕੇ ਝਾੜੀਆਂ ਤਕ ਲਿਆਉਂਦਾ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਜਾਨਵਰ ਦੇ ਮਾਸ ਨੂੰ ਖਾਂਦਾ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਵਾਦ ਲੈ ਲੈ ਕੇ ਚੱਖਦਾ...ਪਰ ਸਿਰਫ ਚੱਖਦਾ, ਪਿਆਰ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ¸ ਇਸ ਭਾਵਨਾ ਪੱਖੋਂ ਕੋਰਾ ਹੋ ਕੇ।
“ਪਰ ਇਕ ਰਾਤ ਜਦੋਂ ਅੰਤਾਂ ਦੀ ਸਰਦੀ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ...ਬਰਫ਼ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਗੁੱਛਿਆਂ ਵਾਂਗ ਵਰ੍ਹ ਕੇ ਠੰਡ ਦੀ ਠਾਰੀ ਵਿਚ ਅਕੱਥ ਵਾਧਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਤੇ ਸੌਣ ਦੀ ਲੱਖ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ 'ਤੇ ਵੀ ਉਹ ਸੌਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੋਚਿਆ, 'ਕਾਸ਼! ਇਸ ਵੇਲੇ ਉਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹੁੰਦਾ, ਇਹ ਇਕੱਲਾਪਣ ਮੁੱਕ ਜਾਂਦਾ।' ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਇਕੱਲ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਵੀ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੀ ਹੈ...ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਝੁਰਦਾ ਰਿਹਾ,  ਟੁੱਟਦਾ ਰਿਹਾ...।
“ਦੂਜੀ ਸਵੇਰ ਉਹ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਨਜ਼ਰ ਇਕ ਔਰਤ ਉੱਤੇ ਪਈ। ਉਸਨੇ ਪਛਾਣਿਆਂ¸ ਪਿੱਛਲੇ ਦਿਨੀਂ ਹੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇਸ ਦਾ...ਉਦੋਂ ਉਹ ਡਰ ਕੇ ਭੱਜੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਪਿੱਛਾ ਕਰਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹਿਆ ਸੀ ਤੇ...ਪਰ ਅੱਜ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਔਰਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰੇ। ਉਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਤੁਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਜਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ¸ ਇਸ ਵਾਰ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਭੱਜੀ, ਸਿਰਫ ਹਿਰਨੀ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹਿਮੀਆਂ-ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ। ਮਰਦ ਨੇ ਉਸਦੇ ਵਾਲਾਂ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਖੁਰਦਰਾ ਹੱਥ ਫੇਰਿਆ। ਉਹ ਜਿਵੇਂ ਖਿੜ-ਪੁੜ ਗਈ। ਉਸ ਦਾ ਖੁਰਦਰਾ ਹੱਥ ਉਸ ਨੂੰ ਸੂਲਾਂ ਵਾਂਗ ਚੁਭਿਆ ਵੀ ਨਹੀਂ।
“ਮਰਦ ਨੇ ਕਿਹਾ, 'ਡਰ ਨਾ ਹੁਣ ਕੋਈ ਤੇਰਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਖੁਰਦਰੇ ਹੱਥ ਤੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨਗੇ।'
“ਔਰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਿਰ, ਬਿਨਾਂ ਸੋਚੇ ਸਮਝੇ ਉਸ ਦੀ ਛਾਤੀ ਉੱਤੇ ਟਿਕਾਅ ਦਿੱਤਾ। ਤੇ ਇਹੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਸੀ...ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ, ਪਹਿਲੀ ਸੀਤਾ, ਪਹਿਲੀ ਜੁਲੇਖਾ, ਪਹਿਲੀ ਲੈਲਾ, ਪਹਿਲੀ ਜੁਲੀਅਟ...।”
ਵਿਭਾ ਨੇ ਜਾਨ ਵੱਲ ਦੇਖਿਆ ਤੇ ਫੇਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਲੋਅ ਵਾਂਗ ਕੰਬ ਕੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਬੰਦ ਪਲਕਾਂ ਉੱਤੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਹੱਥ ਫੇਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਜਾਨ ਨੇ ਕਿਸੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਆਤਮਾਂ ਛੂਹ ਲਈ...“ਵਿਭਾ ਨਵੇਂ ਚੌਲਾਂ ਤੇ ਨਵੀਂ ਕੁੜੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਵੇਂ ਚੌਲਾਂ ਵਿਚ ਏਨੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੁੰਦੀ ਏ ਕਿ ਕੋਈ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧੋ ਕੇ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦਾ। ਬਿਨਾਂ ਧੋਇਆਂ ਜੋ ਗੰਧ ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਏ, ਉਹੀ ਆਤਮਾਂ ਦੀ ਸੁਗੰਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ...ਰੂਹ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ਹੁੰਦੀ ਐ...ਇਸ ਨੂੰ ਓਵੇਂ ਹੀ ਰਣਿ ਦਿਓ। ਅੱਜ ਦਾ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਉਹਨਾਂ ਜਿਸਮਾਂ ਦੀ ਭੁੱਖ ਏ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਉੱਡ ਗਈ ਐ, ਉਹ ਇਸ ਫ਼ੈਸ਼ਨ ਦਾ ਭਰਮ ਪਾਲ ਕੇ ਨਵੇਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਗੰਧ ਪੈਦਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਨੇ...ਤੂੰ ਬੜੀ ਸਾਦੀ ਕੁੜੀ ਏਂ ਤੇ ਇਹੋ ਤੇਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਐ।”
ਉਦੋਂ ਹੀ ਨਦੀ ਵਿਚ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਮਲਾਹ ਗਾਉਣ ਲੱਗਾ...:
'ਸੋਨਵਾਂ ਫੁਲਲਿ ਸਰਿਸੋਇਯਾ ਕ ਬਿਰਵਾ
ਮਂਹਕਿ ਉਠਲਿ ਦੁਨੋ ਨਦਿਯਾ ਕ ਤਿਰਵਾ
ਉਮੜਲਿ ਰਸਵਾ ਕੇ ਧਾਰ...
ਭਰਿ ਉਠੇ ਰਸਵਾ ਸੇ ਰਸੇ-ਰਸੇ ਬਗਿਯਾ,
ਬਨਵਾਂ ਮੇਂ ਫਲਵਾ ਫੁਲੇ ਹੋ ਜਇਸੇ ਅਗਿਯਾ,
ਫੁਲਿ ਗਇਲੇ ਸੇਮਰਾ-ਅਂਗਾਰ...'
ਵਿਭਾ ਦੇ ਦੋਏ ਬੁੱਲ੍ਹ ਕੰਬਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਤੇ ਢੇਰ ਸਾਰੀ, ਸਾਬਨ ਦੀ ਝੱਗ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਸ ਵਿਚ ਕੰਪਨ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ...ਜਾਨ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਨਦੀ ਦੇ ਦੋਏ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰਸ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਦੋਏ ਪਾਸੇ ਅੱਗ ਦੇ ਫੁੱਲ ਲੰਮੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਨੇ...ਤੇ ਫੇਰ ਉਸ ਦੇ ਗਰਮ-ਗਰਮ ਸਾਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਭਾ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਆਪਣੇ ਉੱਤੇ ਜਿਵੇਂ ਤਿਵੇਂ ਕਾਬੂ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹ ਬੋਲੀ, “ਨੋ ਜਾਨ ਨੋ...ਟੂ-ਡੇ ਇਜ਼ ਸੰਡੇ। ਤੂੰ ਤਾਂ ਨਹਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀ 'ਨੈਵਰ ਆਨ ਸੰਡੇ' ਦੀ ਧੁਨ ਵਜਾ ਰਿਹਾ ਸੈਂ।”
“ਉਂ-ਅ...”
“ਨਹੀਂ ਅੱਜ ਹੋਲੀ-ਡੇ ਹੈ, ਪਾਕ ਦਿਨ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗੁਨਾਹ ਨਾਲ ਗੰਦਾ ਨਾ ਕਰ, ਜਾਨ...।”
“ਗੁਨਾਹ ਕੇਹਾ? ਜੀਸਸ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇਸ ਦਿਨ ਤੁਹਾਡੀ ਕੋਈ ਭੇਡ ਖੂਹ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਪਏ ਤਾਂ ਕੀ ਤੁਸੀਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿਓਗੇ? ਵਿਭਾ ਇਹ ਪਾਕ ਦਿਨ ਆਦਮੀ ਲਈ ਬਣਾਏ ਗਏ ਨੇ, ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਆਦਮੀ ਨਹੀਂ।”
ਵਿਭਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਥਿੜਕ ਗਈ, “ਜਾਨ, ਬਾਈਬਲ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਤੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਕਰਕੇ ਗ਼ਲਤ ਰੰਗ ਦੇ ਰਿਹਾ ਏਂ ਕਿ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪਿੱਛੇ ਜਾ ਕੇ ਅੱਜ ਫੇਰ ਤੂੰ ਇਕ ਔਰਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਏਂ। ਤੂੰ ਇਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦਾ ਜਾਨ, ਕਿ ਔਰਤ ਇਕ ਜਾਲਮ ਤੇ ਬੁਰੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਉਮਰ ਕੱਟ ਲੈਂਦੀ ਐ, ਪਰ ਪਾਲੇ ਦੀ ਠਰੀ ਹੋਈ ਰਾਤ ਦਾ ਇਕੱਲਾਪਾ ਨਹੀਂ ਕੱਟ ਸਕਦੀ...ਮੈਂ...ਮੈਂ ਵੀ ਤੇਰੇ ਲਈ...ਪਰ ਇੰਜ ਨਹੀਂ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਉਸ ਪਹਿਲੀ ਜੁਲੀਅਟ ਵਾਂਗ, ਪਹਿਲੀ ਸੀਤਾ ਵਾਂਗ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਆਉਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਅ....।”
ਜਾਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਧੁੰਦ ਦਾ ਸੰਘਣਾ ਬੱਦਲ ਹਟ ਗਿਆ...ਤੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਗਲੀ ਦੀਆਂ ਬੱਤੀਆਂ ਜਗ ਪਈਆਂ...ਸਟਰੀਟ-ਲਾਈਟਸ¸ ਮੁੱਠੀਆਂ ਵਿਚ ਭਰ ਕੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਛਿੜਕ ਦਿੱਤੀ ਹੋਵੇ।
ਵਿਭਾ ਨੇ ਇਕ ਉਂਗਲ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਕੇ ਕਿਹਾ, “ਉਧਰ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਏਂ, ਕਿੰਨੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਰਚ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਕਰਾਸ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਏ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੈਂ ਕਰਿਸਚਿਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੀ ਆਂ...ਸੱਚ ਕਹਾਂ ਤਾਂ ਇੰਜ ਲੱਗਦਾ ਏ, ਜੀਸਸ ਨੇ ਜਿਹੜਾ ਖ਼ੂਨ ਡੋਲ੍ਹਿਆ ਸੀ¸ ਉਹ ਪਾਣੀ ਹੋ ਗਿਆ ਏ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਮੇਰੀ ਨਜ਼ਰ ਸਲੀਬ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੀ ਏ, ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੀ ਆਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਾ ਇਕ ਦਿਨ ਜ਼ਰੂਰ ਸਫ਼ੇਦੀ ਦੀ ਆਤਮਾਂ ਵਰਗਾ ਸਫ਼ੇਦ ਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਨੂਰ ਦਾ ਝਰਨਾ ਫੁੱਟੇਗਾ...ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੱਜ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ, ਨਿਊ-ਲਾਈਟ, ਡੁੱਬ ਜਾਏਗੀ...ਚੋਰ-ਬਾਜ਼ਾਰੀ, ਖ਼ੂਨ, ਫਰੇਬ, ਸਿਆਸਤ...ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਤਰੱਕੀ ਸਮਝਦੇ ਆਂ।”
ਦੋਏ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸਲੀਬ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਰਹੇ।
ਫੇਰ ਜਾਨ ਦਾ ਹੱਥ ਫੜੀ ਵਿਭਾ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਤੁਰ ਪਈ। ਕੋਲਤਾਰ ਦੀ ਕਾਲੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਚਾਦਰ ਵਿਛੀ ਹੋਈ ਸੀ।
***