ਪੰਜਵੀਂ ਕਿਸ਼ਤ :: ਜਾਗਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦਾ ਸੁਪਨਾ… :: ਲੇਖਕ : ਰਾਬਿਨ ਸ਼ਾਹ ਪੁਸ਼ਪ

ਰੇਤ ਤੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ…:

ਅਨੁਵਾਦ : ਮਹਿੰਦਰ ਬੇਦੀ ਜੈਤੋ


ਯੁਜਿਨ ਦਸਵੀਂ ਕਰ ਗਿਆ।
ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ ਦੌੜਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਥੋੜ੍ਹਾ ਕੁ ਸਾਹ ਲਿਆ, ਕੁਝ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲੀ। ਇਕ ਅਜੀਬ-ਜਿਹੀ ਸ਼ਾਂਤੀ; ਵਚਿੱਤਰ-ਜਿਹਾ ਸੁਖ। ਇਕ ਪਲ ਲਈ ਇੰਜ ਲੱਗਿਆ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਕਿਸੇ ਸੰਘਣੇ ਰੁੱਖ ਦੀ ਛਾਂ ਵਿਚ ਲੇਟੀ ਹੋਈ ਹੈ...ਪਰ...ਪਰ ਉੱਥੇ ਛਾਂ ਕਿੱਥੇ ਸੀ!
ਯੁਜਿਨ ਦੇ ਕਾਲਜ ਜਾਣ ਦੀ ਗੱਲ ਆਈ। ਕੁਝ ਕਰਿਸਚੀਅਨਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਡੀ ਰਾਏ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਹੋਏਗਾ ਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰਿਸਚੀਅਨ ਕਾਲਜ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ।”
ਉਹ ਤ੍ਰਬਕੀ, “ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਦੂਰ?...ਨਾ ਬਾਬਾ ਨਾ, ਮੈਂ ਇਹ ਕਿੰਜ ਸਹਾਂਗੀ ਕਿ ਮੇਰਾ ਵੀਰਾ ਮੈਥੋਂ ਵੱਖ, ਏਨੀ ਦੂਰ ਰਹੇ!”
ਪਾਦਰੀ ਸਾਹਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਸਹਿ ਲਏਂਗੀ ਕਿ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਮੁੰਡੀਰ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਯੁਜਿਨ ਵਿਗੜ ਜਾਏ! ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਕਰੈਕਟਰ ਹੈ? ਉਹੀ ਦੰਗਾ-ਫਸਾਦ, ਉਹੀ ਛੇੜਖਾਨੀਆਂ...ਛੀ!” ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਹਵਾ ਵਿਚ ਪਵਿੱਤਰ ਸਲੀਬ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣਾਇਆ।
ਇਕ ਗੂੜ੍ਹੀ ਉਦਾਸੀ ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਘੇਰ ਕੇ ਬੈਠ ਗਈ, ਜਿਵੇਂ ਹਨੇਰਾ ਚਾਨਣ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਵੇਂ ਵੱਡੀ ਮੱਛੀ ਛੋਟੀ ਮੱਛੀ ਨੂੰ ਨਿਗਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ...ਪਰ ਉਸਦਾ ਮਨ ਯੁਜਿਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਸੁੰਨੀਆਂ-ਸੁੰਨੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਅਜਿਹੀ ਤੱਕਣੀ ਹੀ ਉਸ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਛੁਰੀ ਫਿਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਤਿਮ ਵਾਰ ਕਸਾਈ ਵੱਲ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਪਰ ਉਦੋਂ ਹੀ ਇਕ ਵਿਚਾਰ ਨੇ ਪਹਿਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਵਿਚ ਠੁੱਡ ਮਾਰੀ। ਬੂਹੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਏ...ਜੇ ਉਹ ਇਕੱਲੀ ਰਹੇਗੀ ਤਾਂ ਵਧ ਤੋਂ ਵਧ ਮਿਹਨਤ ਕਰ ਸਕੇਗੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਮਿਹਨਤ। ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੋਈ ਮਜ਼ਾਕ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ¸ ਸਾਰੀ ਰੁਪਈਆਂ ਦੀ ਖੇਡ ਹੈ। ਯੁਜਿਨ ਇੱਥੇ ਰਹੇਗਾ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਟੋਕਦਾ ਰਹੇਗਾ¸ 'ਦੀਦੀ, ਹੈਲਥ ਦਾ ਵੀ ਖ਼ਿਆਲ ਕੀਤਾ ਕਰੋ।' ਤੇ ਹੋਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਹੜੀਆਂ-ਕਹੜੀਆਂ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਨਸੀਹਤਾਂ!
ਵਿਭਾ ਨੇ ਹੌਲੀ ਜਿਹੀ ਕਿਹਾ, “ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਡੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਮਰਜ਼ੀ। ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਛੁੱਟੀਆਂ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾਲੇ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਵੀ ਨਹੀਂ...ਜੇ ਤੁਹਾਡੇ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ...ਮੇਰੇ ਉਪਰ ਬੜਾ ਉਪਕਾਰ ਹੋਏਗਾ।”
ਫੇਰ ਇਕ ਈਸਾਈ ਸੱਜਨ ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ, ਨਾਲ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਏ; ਸਾਰੇ ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਬਹਾਨਾ ਕਰਕੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਗਏ ਸਨ। ਵਿਭਾ ਯੁਜਿਨ ਦੇ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਤਿਆਰੀਆਂ ਵਿਚ ਜੁਟ ਗਈ। ਜਦੋਂ ਤਕ ਤਿਆਰੀਆਂ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ, ਉਹ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ। ਪ੍ਰਾਸਪੈਕਟ ਵਿਚੋਂ ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਰਲ ਕੇ ਵਿਸ਼ੇ ਚੁਣੇ...ਫਰਮ ਵੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਨਾ ਕਿਹਾ ਪਰ ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਸਨੇ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਉਹ ਉਠਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ।
ਵਿਭਾ ਕਾਫੀ ਸਵੇਰੇ ਉਠ ਪਈ ਸੀ ਪਰ ਯੁਜਿਨ ਦੇ ਮੰਜੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬੇਹੱਦ ਕਮਜ਼ੋਰ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਹੱਥ ਵਧਾਉਂਦੀ, ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਦਾ...ਹੱਥ ਸਿਲ-ਪੱਥਰ ਹੋ ਗਏ ਨੇ। ਉਹ ਚੁੱਪਚਾਪ ਆ ਕੇ ਨਾਸ਼ਤੇ ਦੀ ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਬੈਠ ਜਾਂਦੀ। ਇਕੱਲੀ, ਗਵਾਚੀ-ਗਵਾਚੀ ਜਿਹੀ!
ਗੱਡੀ ਦਿਨ ਦੇ ਗਿਆਰਾਂ ਵਜੇ ਜਾਣੀ ਸੀ ਤੇ ਅਜੇ ਨੌਂ ਹੀ ਵੱਜੇ ਸਨ। ਇਹ ਵੀ ਸੌਖ ਸੀ ਕਿ ਸਟੇਸ਼ਨ ਨੇੜੇ ਹੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਘੜੀ ਦੇਖੀ¸ ਲੱਗਿਆ, ਵੱਡੀ ਸੂਈ ਅੱਗੇ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਛੋਟੀ ਨਾਲੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਹੈ, ਖਾਸੀ ਪਿੱਛੇ...ਤੇ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਛੋਟੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਹੀ ਨੱਸਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ; ਰੱਬ ਕਰੇ ਇਸਦੀ ਇਹ ਦੌੜ ਕਦੀ ਖਤਮ ਨਾ ਹੋਏ। ਫੇਰ ਉਸਨੇ ਯੁਜਿਨ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ, ਇਹ ਛੋਟੀ ਸੂਈ...ਪਰ ਘੜੀ ਜਿਵੇਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ, ਵੱਡੀ ਸੂਈ ਨੂੰ ਲਕਵਾ ਮਾਰ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧ ਸਕੇਗੀ...ਉਹ ਪੱਥਰ ਦਾ ਬੁੱਤ ਬਣ ਗਈ...ਪਰ ਨਹੀਂ, ਯੁਜਿਨ ਦਾ ਜਾਣਾ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਫੇਰ ਸੋਚਿਆ, ਅੱਜ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਉਠਾ ਕੇ ਵਿਦਾ ਕਰੇਗੀ ਤੇ ਕੱਲ੍ਹ?...ਕੱਲ੍ਹ, ਇਹ ਮੰਜਾ ਸੁੰਨਾਂ ਪਿਆ ਹੋਵੇਗਾ...ਉਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਲਟਰ ਵੱਲ ਵਧੀ। ਉਸਨੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਕਰਾਸ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਬਣਾਇਆ ਤੇ ਫੇਰ ਹੱਥ ਜੋੜੇ¸ 'ਜੀਸਸ। ਬਸ ਇਕ ਵਾਰੀ ਮੈਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇਅ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖ ਕਰ ਦਿਆਂ...ਬਸ ਇਕ ਵਾਰੀ ਯੀਸ਼ੂ ਮਸੀਹ। ਸਿਰਫ ਇਕ ਵਾਰੀ।' ਤੇ ਉਹ ਸਿਸਕਨ ਲੱਗ ਪਈ। ਉਸਨੇ ਫੇਰ ਨਿਗਾਹਾਂ ਉਪਰ ਚੁੱਕੀਆਂ। ਜੀਸਸ ਦੇ ਨਾਲ ਮਦਰ ਮੇਰੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸੀ...ਉਹ ਉਸ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਮਦਰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਹੈ, 'ਤੇਰਾ ਭਰਾ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਏ, ਮੇਰਾ ਪੁੱਤਰ ਤਾਂ ਇਕ ਦਿਨ ਸਲੀਬ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਸੀ...ਪਰ ਮੌਤ ਨਹੀਂ ਜਿੱਤਦੀ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਹੁੰਦੀ ਏ।'
ਹੁਣ ਵਿਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡੈਡੀ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਸੀ। ਉਹ ਸਿੱਜਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ। ਫੇਰ ਇਕ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਯੁਜਿਨ ਦੇ ਮੰਜੇ ਕੋਲ ਆ ਗਈ। ਕਦੀ ਮੂੰਹ ਢਕ ਕੇ ਨਾ ਸੌਣ ਵਾਲਾ ਉਸਦਾ ਭਰਾ, ਚਾਦਰ ਲਪੇਟੀ ਪਿਆ ਸੀ; ਕਫ਼ਨ ਵਾਂਗ! ਉਹ ਪਸੀਨੋ ਪਸੀਨੀ ਹੋ ਗਈ। ਇਹ ਭੈੜਾ ਖ਼ਿਆਲ ਉਸਨੂੰ ਧੁਰ ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਕੰਬਾਅ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਜਾਗ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਚਾਦਰ ਖਿੱਚਦਿਆਂ ਯੁਜਿਨ ਦਾ ਚਿਹਾਰਾ ਯਕਦਮ ਨੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਦੀਦੀ ਨਾਲ ਲਿਪਟ ਗਿਆ, “ਮੈਨੂੰ ਏਨੀ ਦੂਰ ਨਾ ਭੇਜੋ ਦੀਦੀ...ਮੈਂ ਇਕੱਲਾ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਾਂਗਾ।” ਤੇ ਉਹ ਬੱਚਿਆਂ ਵਾਂਗ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।
ਵਿਭਾ ਕੰਬ ਗਈ।
ਜਿਵੇਂ ਸੇਕੇ ਨਾਲ ਮੋਮਬਤੀ...ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਜੇ ਯੁਜਿਨ ਇੰਜ ਹੀ ਰੋਂਦਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਉਹ ਪਿਘਲ ਜਾਏਗੀ। ਪਰ ਉਸਨੇ ਮਨ ਹੀ ਮਨ ਮਦਰ ਮੇਰੀ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਗੀ, ਬੈਂਡਲ ਚਰਚ ਨੂੰ ਰੁਪਏ ਭੇਜਣ ਦੀ ਮੰਨਤ ਮੰਨੀ...ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਛੀ! ਵੀਰਿਆ, ਮੈਟਰੀਕੁਲੇਟ ਹੋ ਕੇ ਰੋਂਦਾ ਏਂ? ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਦਾ ਕਾਲਜ ਬੜੀ ਵਧੀਆ ਜਗ੍ਹਾ ਏ! ਉੱਥੇ ਵੱਡੇ ਵੱਡੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨੇ। ਟਾਈਮ ਉੱਤੇ ਪੀਰੀਅਡ...ਮੈਥੋਂ ਦੂਰ ਜਾ ਕੇ ਵੀ ਯਕੀਨ ਮੰਨ ਭਰਾ, ਦੂਰੀ ਮਹਿਸੂਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ!”
ਯੁਜਿਨ ਸਿਸਕਨ ਲੱਗਿਆ, “ਜੀਸਸ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਦੁੱਖ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤਾ ਏ ਦੀਦੀ? ਕਿਉਂ? ਅਸੀਂ ਉਸਦਾ ਕੀ ਵਿਗਾੜਿਆ ਸੀ? ਉਸਨੇ ਸਾਥੋਂ ਮੇਰੇ ਡੈਡੀ ਖੋਹ ਲਏ, ਹੁਣ ਦੀਦੀ ਤੋਂ ਦੂਰ ਭੇਜ ਰਿਹਾ ਏ!”
ਵਿਭਾ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਠੰਡੀ ਘਾਟੀ ਵਿਚ ਕੈਦ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਉਸਨੇ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ, “ਭਰਾ, ਇੰਜ ਵੀ ਕੋਈ ਮਨ ਛੋਟਾ ਕਰੀਦਾ ਏ! ਦੁੱਖ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੰਗੇ ਤੇ ਭਲੇ ਬੰਦਿਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਰਖ ਹੋ ਸਕੇ। ਖ਼ੁਦ ਜੀਸਸ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਕਸ਼ਟ ਝੱਲਣੇ ਪਏ ਸਨ! ਜਦੋਂ ਉਹ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਹੇਰੋਦੇਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਮਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹਿਆ ਤੇ ਉਹ ਵੱਡੇ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਬਦਲੇ ਸੂਲੀ ਤਕ ਜਾਣਾ ਪਿਆ...ਪਰ ਸੱਚਾਈ ਤੇ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਮਰਦੀ ਭਰਾ, ਕਦੀ ਨਹੀਂ।”
ਤੇ ਯੁਜਿਨ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡਣ ਸਟੇਸ਼ਨ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਗਈ।  ਉਹ ਜਾਣਦੀ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਉੱਤੇ ਕਾਬੂ ਨਹੀਂ ਰੱਖ ਸਕੇਗੀ; ਕਦੀ ਨਹੀਂ। ਉਹ ਖਿੜਕੀ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ...ਯੁਜਿਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ ਤੇ ਫੇਰ ਉਸ ਵੱਲ ਪਿੱਠ ਕਰਕੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਸ਼ੂੰਨ-ਸਾਗਰ ਵਿਚ ਡੁੱਬ ਗਈ। ਵਿਭਾ ਹੁਭਕੀਂ-ਹੁਭਕੀਂ ਰੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਹੱਥੇਲੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਘੁੱਟ ਲਿਆ...ਕਿਸੇ ਦੇ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਇੰਜ ਨਹੀਂ ਰੋਂਦੇ; ਮਾੜਾ ਹੁੰਦਾ ਏ।
ਸਾਰੀ ਰਾਤ ਉਹ ਬੜੀ ਬੇਚੈਨ ਰਹੀ। ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਆ ਰਹੀ...ਕਦੀ ਉਹ ਯੁਜਿਨ ਦੇ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਜਾ ਲੇਟਦੀ ਤੇ ਕਦੀ ਖਿੜਕੀ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਖਲੋ ਜਾਂਦੀ...ਸਟਰੀਟ ਲਾਈਟ ਦੀ ਪੀਲੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿਚ ਸੁੰਨਸਾਨ ਸੜਕ, ਉਸਨੂੰ ਕਾਲੇ ਨਾਗ ਵਾਂਗ ਬਲ ਖਾਂਦੀ ਹੋਈ ਲੱਗੀ...ਫੇਰ ਵੀ ਉਹ ਸਰੀਆਂ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਚੁੱਪਚਾਪ ਖੜ੍ਹੀ ਦੂਰ ਤਕ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ।

'ਕੁਦਰਤ ਨੇ ਮੇਰੀ ਇਸ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ¸
ਤੇਰੀਆਂ ਯਾਦ ਕੀ ਇਕ ਖਿੜਕੀ ਬਣਾਅ ਦਿੱਤੀ ਹੈ,
ਇਸ ਖਿੜਕੀ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ?
ਜਿਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਚੋਂ ਲੰਘ ਕੇ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਘਰ ਆ ਸਕਦੋਂ।
ਇਹ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਇੱਛਾ...
ਮੈਂ ਇਸ ਖਿੜਕੀ 'ਚ ਖੜੀ ਰਹਿੰਦੀ,
ਕਦੀ ਤੇਰੀ ਝਲਕ ਦਿਸ ਪੈਂਦੀ,
ਕਦੀ ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਨਾਈ ਦੇ ਜਾਂਦੀ,
ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਗੀਤ ਬਣਾਅ ਲੈਂਦੀ,
ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਬਣਾਅ ਲੈਂਦੀ,
ਤੇ ਫਿਰ ਤੇਰੀ ਝਲਕ ਬੇਗਾਨੀ ਹੋ ਗਈ,
ਤੇ ਫਿਰ ਤੇਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਪਰਾਈ ਹੋ ਗਈ,
ਮੇਰੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ 'ਤੇ  ਜਿਵੇਂ ਛਾਲੇ ਪੈ ਗਏ,
ਮੇਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪੈਰੀਂ ਜਿਵੇਂ ਕੰਡੇ ਚੁਭ ਗਏ,
ਮੈਂ ਇਹ ਖਿੜਕੀ ਭੀੜ ਦਿੱਤੀ।
ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਗਏ।
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਵਰ੍ਹੇ...
ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਭੀੜੀ ਹੋਈ ਖਿੜਕੀ,
ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਜਰ ਖਾਧੀ ਖਿੜਕੀ,
ਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਖਿੜਕੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈ,
ਕੁੰਡੀ ਮੁੜਤੁੜ ਕੇ ਦੂਰ ਜਾ ਡਿੱਗੀ,
ਕਬਜੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਖਿੰਡ-ਪੁੰਡ ਗਏ,
ਉੱਥੇ ਨਾ ਕੋਈ ਤੇਰੀ ਝਲਕ ਸੀ...
ਨਾ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਆਵਾਜ਼ ਸੀ ਉੱਥੇ,
ਕਈ ਵਰ੍ਹੇ ਬੀਤ ਚੁੱਕੇ।
ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਵਰ੍ਹੇ...
ਬਾਹਰ ਜਦ ਮੀਂਹ ਵਰ੍ਹਦੇ ਨੇ,
ਇਸ ਖਿੜਕੀ 'ਚੋਂ ਤੀਖੀ ਵਾਛੜ
ਅੰਦਰ ਆ ਜਾਤੀ ਹੈ,
ਬਾਹਰ ਜਬ ਹਨੇਰੀਆਂ ਚਲਤੀਆਂ ਨੇ¸
ਇਸ ਖਿੜਕੀ 'ਚ ਅਪਾਰ ਰੇਤ ਉਡਤੀ ਹੈ,
ਬਾਹਰੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਰੇਤ...'

ਪਰ ਵਿਭਾ ਨੇ ਇਸ ਰੇਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਸਵੇਰੇ ਸਕੂਲ ਜਾਂਦੀ, ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਟਿਊਸ਼ਨਜ਼ ਕਰਦੀ। ਉਸਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਕੰਮ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ...ਘਰ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਉਨ ਲੈ ਆਉਂਦੀ, ਫਰਮਾਇਸ਼ ਅਨੁਸਾਰ ਸਵੈਟਰ ਬੁਣਦੀ, ਸ਼ਾਲਾਂ ਉਪਰ ਮਿਹਨਤ ਮਾਰਦੀ ਤੇ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਗੰਡ ਲਾਉਂਦੀ, ਉਦੋਂ ਹੀ ਲੱਗਦਾ...ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਯੁਜਿਨ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰਾ ਭਵਿੱਖ ਗੁੰਦ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਂਗਲਾਂ ਚਲ ਚਲ ਕੇ ਥੱਕ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਥੱਕੀਆਂ, ਥੱਕੀਆਂ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ।
ਹੁਣ ਉਸਨੂੰ ਖਿੜਕੀ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇਖਣ ਦੀ ਵਿਹਲ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦੀ...ਪਰ ਉਹ ਏਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਜਾਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮਗਲਿੰਗ ਦੇ ਕੇਸ ਵਿਚ ਘੋਸ਼ ਬਾਬੂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਲੈ ਗਈ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਘਰ ਗਾਂਜਾ ਲਿਆ ਕੇ ਰੱਖਦੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਪੈਸਾ ਵੀ ਕਾਫੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਫੜ੍ਹੇ ਗਏ ਤਾਂ ਮਕਾਨ ਮਾਲਕ ਵੀ ਕਾਫੀ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਇਆ...ਪਰ ਫੇਰ ਸੁਣਨ ਵਿਚ ਆਇਆ ਕਿ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਦੇ-ਦਵਾ ਕੇ ਛੁੱਟ ਗਏ ਨੇ। ਘੋਸ਼ ਬਾਬੂ ਫੇਰ ਇਸ ਮੁਹੱਲੇ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਏ ਤੇ ਇਸ ਮਕਾਨ ਵਿਚ ਕਈ ਕਿਰਾਏਦਾਰੀਆਂ ਬਦਲੀਆਂ। ਜੀਸਸ ਨੇ ਠੀਕ ਹੀ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੰਡੇ ਬੀਜ ਕੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਆਸ ਰੱਖਣੀ ਮੂਰਖਤਾ ਹੈ...ਪਰ ਵਿਚਾਰੀ ਮੇਗੀ ਨੇ ਕਿਹੜੇ ਕੰਡੇ ਬੀਜੇ ਸਨ? ਉਦੋਂ ਹੀ ਵਿਭਾ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਮੇਗੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੀ, ਉਸ ਦਾ ਉਹ ਖ਼ਤ ਯਾਦ ਆਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਹ ਕੰਬ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਕ ਵਾਰੀ ਫੇਰ ਬਾਈਬਲ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਵਿਚ ਨੱਪਿਆ ਉਹ ਖ਼ਤ ਕੱਢਿਆ...ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਖਿਡੌਣੇ ਵਾਂਗ ਇਕ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ। ਪਰ ਖਿਡੌਣੇ ਉਪਰ ਵੀ ਕੋਈ ਇਕ ਬੱਚਾ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਪਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੇ ਟੁੱਟਣ ਉੱਤੇ ਉਹ ਰੋਂਦਾ ਹੈ...ਪਰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਰਹਿਮ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ, ਹਰ ਕੋਈ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਖੇਡਦਾ ਹੈ...ਕੋਈ ਰੁਪਈਆਂ ਲਈ, ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਲਈ, ਕੋਈ ਅਫੀਮ ਦਾ ਧੰਦਾ ਚਾਲੂ ਰੱਖਣ ਲਈ। ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੇ ਪੱਟਾ ਉਪਰ, ਢਿੱਡ ਉਪਰ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਉਹ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਦੀ ਉਚ-ਘਰਾਣੇ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਾਂਗ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਜ-ਧਜ ਕੇ ਤੇ ਕਦੀ ਖੱਦਰ ਦੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਕਿਸੇ 'ਸਮਾਜ-ਸੇਵਕਾ' ਵਾਂਗ...ਗਾਂਜਾ ਵਗੈਰਾ ਲਿਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। 'ਪਰ ਅੱਜ ਤੋਂ ਇਕ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਹੀ ਏ, ਉਹ ਵੀ ਸੁਣ ਲਓ ਦੀਦੀ...ਮੈਂ ਮੇਗੀ ਤੋਂ ਬੇਬੀ ਬਣ ਗਈ ਹਾਂ ਤੇ ਮੈਂ ਵੀ ਓਹੋ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੀ ਹਾਂ ਜੋ ਬੇਬੀ...ਪਰ ਜੀਸਸ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਪਾਪ ਹੈ, ਪਰ ਪਾਪ ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਏ? ਮੈਂ ਜਨਮ ਲੈਣ ਪਿੱਛੋਂ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸ ਵਿਚ ਕੋਈ ਪੁੰਨ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਨਹੀਂ! ਫੇਰ ਇਹ ਕਿ ਇਕ ਪਾਪ ਹੋਰ ਕਿਉਂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਏ...ਤਾਂ ਸੁਣੋ ਫੇਰ, ਸੱਤ ਸਾਲ ਧੁੱਪ ਦੀਆਂ ਸੱਤ ਲੱਪਾਂ ਵਾਂਗ ਬੀਤ ਗਏ। ਨਿਹਾਲ ਹੋ ਕੇ ਬੇਬੀ ਦੌੜੀ ਦੌੜੀ ਉਪਰ ਆਈ। ਭਿੜੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਨੂੰ ਧਰੀਕ ਕੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸ ਗਈ, “ਡੈਡੀ!”
ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਤ੍ਰਬਕ ਗਏ। ਉਪਰ ਹਵਾ ਵਿਚ ਉਠਿਆ ਹੋਇਆ ਹੱਥ, ਉਠਿਆ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਬੇਬੀ ਗਲ਼ੇ ਨਾਲ ਝੂਲ ਗਈ।
ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਗਿਆਸ ਰੱਖਦਿਆਂ ਸੂਰੀ ਸਾਹਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਕੀ ਗੱਲ ਏ ਬੇਬੀ?”
“ਦੇਖੋ ਨਾ ਡੈਡੀ, ਮੈਂ ਫਰਾਕ ਵਿਚ ਕੈਸੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਆਂ?”
“ਜਸਟ ਲਾਈਕ ਏ ਫੇਰੀ...ਬਿਲਕੁਲ ਪਰੀ।” ਤੇ ਇਕ ਮੁਸਕਾਨ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਲਿਆ। ਬੇਬੀ ਝੱਟ ਪਰ੍ਹਾਂ ਹਟ ਗਈ ਜਿਵੇਂ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਕਰੰਟ ਵੱਜਿਆ ਹੋਵੇ।
“ਤੁਹਾਡੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਬੜੀ ਬੌ ਆ ਰਹੀ ਏ...!”
“ਅੰ...” ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਰੁਮਾਲ ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਢਕ ਲਿਆ।
ਬੇਬੀ ਗੁੰਮਸੁੰਮ ਖੜ੍ਹੀ, ਮੇਜ਼ ਉੱਤੇ ਪਈ ਬੋਤਲ ਵਲ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ। ਫੇਰ ਯਕਦਮ ਪੁੱਛ ਬੈਠੀ, “ਤੁਸੀਂ ਕੀ ਪੀ ਰਹੇ ਓ ਡੈਡੀ?”
“ਕੁਝ ਨਹੀਂ।” ਸਾਹਬ ਨੇ ਟਾਲਣਾ ਚਾਹਿਆ।
“ਨਹੀਂ ਤੁਸੀਂ ਝੂਠ ਬੋਲਦੇ ਓ। ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਬੋਤਲ 'ਚੋਂ ਦਿਓ ਨਾ।” ਤੇ ਬੇਬੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਜਿੱਦ ਕਰਨ ਲੱਗੀ।
ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਨੇ ਬੇਬੀ ਦਾ ਵਧਿਆ ਹੋਇਆ ਹੱਥ ਫੜ੍ਹ ਲਿਆ, “ਗੁਡੀਆ, ਇੰਜ ਜਿੱਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਜਾਹ, ਜਾ ਕੇ ਮੰਮੀ ਕੋਲ ਖੇਡ। ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਅਜੇ ਤੇਰੇ ਦਿਨ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਘੁਸ ਕੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਦੇ ਨਹੀਂ। ਜਾਹ ਖੇਡ, ਆਰਾਮ ਕਰ ਜਾਂ ਜਾ ਕੇ ਪੜ੍ਹ ਤੇ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਅਫਸਰ ਬਣ।”
“ਸੱਚ ਡੈਡੀ!”
“ਓ ਯੇਸ! ਜਾਓ ਖੇਲੋ ਤੇ ਦੇਖੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਤਨੀ ਖੁਬਸੂਰਤ ਹੈ...ਉਸਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣੋ¸ ਗੋ ਐਂਡ ਇੰਜਾਏ ਲਾਈਫ਼।”
ਬੇਬੀ ਦੌੜ ਗਈ...ਫੁਰਰ।
***

ਚੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ...
ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਕਰਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ ਬੜਬੜਾਏ, “ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਕਿੰਜ ਭੁੱਲ ਗਿਆ! ਬੜਾ ਤੰਗ ਕਰਦੀ ਏ, ਹੁਣ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਬੋਰਡਿੰਗ 'ਚ ਭੇਜਣਾ ਪਏਗਾ। ਸਾਰਾ ਮੂਡ ਚੌਪਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।” ਤੇ ਕੁਰਸੀ ਵਿਚ ਧਸ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ। ਫੇਰ ਬੋਤਲ...ਫੇਰ ਗਿਲਾਸ...ਫੇਰ ਬੋਤਲ...ਓਦੋਂ ਹੀ ਚੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੜਕਿਆ। ਉਹ ਝੂੰਮਦੇ ਹਾਥੀ ਵਾਂਗ ਅੱਗੇ ਵਧੇ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ, ਸਾਹਮਣੇ ਡਰਾਈਵਰ ਬੁੱਤ ਬਣਿਆ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ।
“ਕੀ ਏ...ਸਾਲਿਆ?”
“ਹਜ਼ੂਰ...”
“ਹਜ਼ੂਰ ਦਾ ਬੱਚਾ...ਲੈ ਅਇਆ?”
ਉਤਰ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚੋਂ 'ਸ਼ੀ-ਸ਼ੀ' ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੱਢੀ। ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਕੇ ਇਕ ਮੂਰਤ ਖੜ੍ਹੀ ਹੋ ਗਈ। ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਕਿਹਾਂ ਸਾਹਬ ਨੇ ਜੇਬ ਵਿਚ ਹੱਥ ਪਾਇਆ। ਹੱਥ ਵਿਚ ਪੰਜ ਦਾ ਇਕ ਨੋਟ ਆ ਗਿਆ...ਉਹ ਨੋਟ ਹੁਣ ਡਰਾਈਵਰ ਦਾ ਸੀ।
ਸਲਾਮੀ ਦੇ ਕੇ ਉਹ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਕੁੜੀ ਅੰਦਰ ਆ ਗਈ। ਚੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹ ਪੱਥਰ ਦੀ ਮੂਰਤ ਵਾਂਗ ਖਾਮੋਸ਼ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਮੋਢੇ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖ ਕੇ ਸੂਰੀ ਸਾਹਬ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਕੀ ਨਾਂ ਏਂ ਤੇਰਾ?”
ਪਸੀਨੋ-ਪਸੀਨੀ ਹੋਈ ਉਸ ਕੁੜੀ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਫਰਕੇ, “ਨਾਂ 'ਚ ਕੀ ਰੱਖਿਐ ਜੀ, ਕੁਝ ਵੀ ਰੱਖ ਲਓ...ਸੀਤਾ, ਸਵਿੱਤਰੀ, ਮਰੀਅਮ...ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਸ ਏਨਾ ਜਾਣਦੀ ਆਂ ਜੀ ਕਿ ਮਜ਼ਬੂਰੀਆਂ ਵਿਚ ਘਿਰੀ ਹਰ ਔਰਤ ਵੇਸ਼ੀਆ ਹੁੰਦੀ ਏ...ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਜਿਸ ਗਰਜ ਲਈ ਮੈਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਏ, ਮੈਂ ਤਿਆਰ ਆਂ।”
ਇਕੋ ਸਾਹ ਵਿਚ ਗਿਲਾਸ ਖ਼ਾਲੀ ਕਰਕੇ ਸੂਰੀ ਸਾਹਬ ਕੁਝ ਸ਼ਾਂਤ ਹੋਏ ਕਿਉਂਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਉਪਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਹਜਮ ਕਰਨਾ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਮੁਸਕਰਾਏ, “ਓ ਯੇਸ...ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਸਭ ਕੁਝ ਝੂਠ ਏ। ਸੱਚ ਹੈ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਆਪਣੀ ਗਰਜ...ਸਵਾਰਥ! ਰਾਈਟ?”
ਕੁੜੀ ਚੁੱਪੀ ਜਿੰਨੀ ਚੁੱਪ ਸੀ।
ਉਸ ਵੱਲ ਗਿਲਾਸ ਵਧਾ ਕੇ ਸਾਹਬ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਇਟ ਡਰਿੰਕ..ਨੋ ਨੋ...ਲਵ ਐਂਡ ਬੀ ਮੇਰੀ...ਡਾਰਲਿੰਗ, ਵਨ ਸਿਪ।”
“ਮੈਨੂੰ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ।”
“ਥੋੜੀ ਜਿੰਨੀ...”
ਕੁੜੀ ਫੇਰ ਟਲ ਗਈ।
ਉਦੋਂ ਹੀ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਸਾਹਬ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਨਜ਼ਰ ਆਇਆ। ਕੁੜੀ ਇੱਲ੍ਹ ਵਾਂਗ ਝਪਟੀ। ਸੂਰੀ ਸਾਹਬ ਦਾ ਗਿਲਾਸ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਨੋਟ ਵੱਲ ਹੱਥ ਤੇ ਗਿਲਾਸ ਵੱਲ ਹੋਂਠ ਵਧਾ ਕੇ ਕੁੜੀ ਦੀ ਜਿੱਦ ਠੁੱਸ ਹੋ ਗਈ, “ਸਾਹਬ, ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਤਾਂ ਕੀ, ਜ਼ਹਿਰ ਵੀ ਪਿਲਾਅ ਦਿਓ ਤਾਂ ਪੀ ਲਵਾਂਗੀ।”
***

ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ...
ਪੌੜੀਆਂ ਉਤਰ ਕੇ ਬੇਬੀ ਹੇਠਾਂ ਆਈ।
ਵਿਚਕਾਰਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਪਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਹੀ ਖਿੜ ਗਈ, “ਖੰਨਾ ਅੰਕਿਲ, ਗੁੱਡ ਈਵਨਿੰਗ।”
“ਗੁੱਡ ਈਵਨਿੰਗ ਸਵੀਟੀ,” ਖੰਨਾ ਸਾਹਬ ਮੁਸਕਰਾਏ।
ਉਦੋਂ ਤਕ ਬੇਬੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਗੋਦੀ ਚੜ੍ਹ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਖੰਨਾ ਸਾਹਬ ਦੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਪਿੱਛੇ ਇਕ ਪਰਛਾਵਾਂ ਹੋਰ ਥਿਰਕਿਆ। ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਤਾੜ ਗਈ। ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗੋਦ ਵਿਚ ਖਿਚਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ, “ਕਿਧਰੋਂ ਆਈ ਏਂ?”
“ਡੈਡੀ ਕੋਲੋਂ, ਮੰਮੀ।”
ਉਹ ਤ੍ਰਬਕੀ, “ਕੀ ਕਰ ਰਹੇ ਨੇ ਉਹ?”
ਬੇਬੀ ਸਹਿਮ ਕੇ ਬੋਲੀ, “ਕੁਝ ਪੀ ਰਹੇ ਨੇ।”
ਇਸ ਵਾਰੀ ਸ਼ਰਮ ਦੀ ਲਕੀਰ ਦੇ ਬਜਾਏ, ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਦੀ ਇਕ ਮਿੱਠੀ ਲਹਿਰ ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਵੱਲੋਂ ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਤਕ ਜਾ ਪਹੁੰਚੀ। ਹੱਸ ਕੇ ਬੋਲੀ, “ਬੇਬੀ ਜਾਹ, ਜਾ ਕੇ ਆਂਟੀ ਕੋਲ ਖੇਡ। ਤੇਰੇ ਤਾਂ ਅਜੇ ਹੱਸਣ ਖੇਡਣ ਦੇ ਦਿਨ ਨੇ। ਵੱਡਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਨਹੀਂ ਬੈਠੀਦਾ ਹੁੰਦਾ। ਜਾਹ, ਹੱਸ ਖੇਡ ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਰਬੜ ਵਾਂਗ ਲੰਮੀ ਵਧਾਅ। ਤੂੰ ਵੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਕਿਸੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀ ਮੇਮ ਸਾਹਿਬਾ ਬਣਨਾ ਏ ਨਾ...”
ਬੇਬੀ ਸ਼ਰਮਾ ਕੇ ਦੌੜ ਗਈ।
ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਰਕ ਆਏ। ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਨੇ ਅਦਾਅ ਸੁੱਟੀ, “ਬੜੀ ਜਲਦੀ ਬੋਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।”
ਉਤਰ ਵਿਚ ਖੰਨਾ ਸਾਹਬ ਨੇ ਬਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਤੱਕਿਆ, “ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚ ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਨੇ ਉਂਗਲਾਂ ਫਸਾ ਲਈਆਂ, “ਡੌਂਟ ਫੀਅਰ ਡਾਰਲਿੰਗ, ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਤਾਂ ਹੁਣ ਤਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਾਊਨ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣੇ ਨੇ।”... ਤੇ ਉਹ ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਦੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਝੂਲ ਗਈ।
ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਨੇ ਹੌਲੀ ਜਿਹੇ ਪੁੱਛਿਆ, “ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਭੈਣ?”
“ਉਹ ਏਧਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ...ਸ਼ੀ ਇਜ਼ ਟੂ ਬੈਕਵਰਡ...”
***

ਪਿਛਲਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ...
ਬੇਬੀ ਪਿੱਛੇ ਚਲੀ ਗਈ।
ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੜਕਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਮਰਨ ਲੱਗੀ, “ਵਰਸ਼ਾ ਆਂਟੀ...ਆਂਟੀ...ਆਂਟੀ...!”
ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੁੱਲ੍ਹਦਿਆਂ ਹੀ ਇਕ ਖੁਬਸੂਰਤ ਮੁਟਿਆਰ ਕੁੜੀ, ਦੁੱਧ ਚਿੱਟੀ ਸਾੜ੍ਹੀ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਗੋਦੀ ਚੁੱਕ ਕੇ ਬੋਲੀ, “ਕੀ ਗੱਲ ਏ ਸੋਨੀ?”
ਗੋਦੀ ਦੇ ਨਿੱਘ ਸਦਕਾ ਬੇਬੀ ਦੀਆਂ ਖੁਸ਼ੀਆਂ, ਕਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਖਿੜ ਗਈਆਂ। ਪੱਲੇ ਵਿਚ ਮੂੰਹ ਛਿਪਾ ਕੇ ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ ਰਹੀ, “ਮੇਰੀ ਚੰਗੀ ਆਂਟੀ, ਮੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਆਂਟੀ!”
ਤੇ ਬੇਬੀ ਦੀ ਆਂਟੀ! ਉਸ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰਾ ਸੌਣ ਵਰ੍ਹ ਗਿਆ ਹੋਵੇ...ਉਹ ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਚੁੰਮਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ।
ਬੇਬੀ ਨੇ ਯਕਦਮ ਪੁੱਛਿਆ, “ਆਂਟੀ ਤੁਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਸੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਕਿਉਂ ਰਹਿੰਦੇ ਓ? ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ? ਮੰਮੀ ਤਾਂ ਖੰਨਾ ਅੰਕਲ, ਰਮੇਸ਼ ਅੰਕਲ...ਸਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਢੇਰ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀ ਏ...”
ਉਤਰ ਵਿਚ ਵਰਸ਼ਾ ਨੇ ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਫੇਰ ਚੁੰਮਿਆਂ, ਨਾਲ ਹੀ ਹੰਝੂਆਂ ਵਿਚ ਅਨੇਕਾਂ ਧੁੰਦਲੇ ਚਿੱਤਰ ਥਿਰਕਣ ਲੱਗੇ...ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਦੀਦੀ ਕੋਲ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਕਿੰਨਾਂ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਉਹ! ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਕੁੱਖ...ਉਹ ਲਗਾਤਾਰ ਸੁਪਨੇ ਬੁਣਨ ਲੱਗੀ ਕਿ ਰਾਜਾ ਪੁੱਤਰ ਆਏਗਾ ਤੇ ਉਹ ਲੋਰੀਆਂ ਗਾ-ਗਾ ਕੇ ਆਪਣਾ ਦੁੱਖ ਭੁਲਾਅ ਦਵੇਗੀ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਇਕ ਦਿਨ ਮਿਸਟਰ ਮਾਦੁਰੀ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਦੀਦੀ ਆਈ। ਹਾਲ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਠਾਅ ਕੇ ਉਹ ਬੜਾ ਕੁਝ ਸਮਝਾਉਂਦੀ ਰਹੀ। ਉਹ ਕੁਰਲਾਅ ਉਠੀ, “ਨਹੀਂ, ਦੀਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਸਵਰਗਵਾਸੀ ਆਤਮਾਂ ਨਾਲ ਮੈਨੂੰ ਧੋਖਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਨਾ ਕਰੋ।”
ਦੀਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਡੌਂਟ ਬੀ ਸਿਲੀ। ਮਰਨ ਵਾਲਾ ਤਾਂ ਮਰ ਗਿਆ, ਤੇ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਨੇ ਤੈਨੂੰ ਉਸ ਨਾਲ...ਫੇਰ ਇਸ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਉਠਾਂਦੀ? ਲੋਕ ਬਦਨਾਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ ਤੇ...ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਲਿਫਟ ਹੀ ਕਾਫੀ ਹੁੰਦੀ ਏ ਮਰਦਾਂ ਲਈ...ਮੇਕ ਦੈਮ ਫੂਲ। ਦੇਖ ਮੈਂ ਖੰਨੇ ਨੂੰ ਜ਼ਰਾ ਜਿੰਨੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਕਾਰ ਪ੍ਰੈਜੇਂਟ ਕਰ ਗਿਆ। ਨਾਲੇ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਲੋਕ ਹਾਰਮਲੈੱਸ ਕਰੀਚਰ ਹੁੰਦੇ ਨੇ" ਤੇ ਉਹ ਹੱਸ ਪਈ।
ਉਹ ਚੀਕ ਹੀ ਪਈ ਸੀ, “ਚਲੀ ਜਾਹ, ਇੱਥੋਂ ਚਲੀ ਜਾਹ ਦੀਦੀ। ਕੀ ਤੇਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਇਕ ਔਰਤ ਦੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਮੁੱਲ ਸਿਰਫ ਇਕ ਕਾਰ ਐ?”
ਦੀਦੀ ਹਿਰਖ ਕੇ ਬੋਲੀ ਸੀ, “ਚਲੀ ਜਾਹ!...ਤੂੰ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਕਹਿ ਸਕਦੀ ਆਂ। ਇਹ ਘਰ ਮੇਰਾ ਏ ਵਰਸ਼ਾ। ਜੇ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣਾ ਏਂ, ਤਾਂ ਮੈਂ ਜਿਵੇਂ...”
ਉਦੋਂ ਉਹ ਦੀਦੀ ਦੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਈ ਸੀ¸“ਰੱਬ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਈ ਦੀਦੀ ਏਨੀ ਸਭਿਅ ਨਾ ਬਣ ਕਿ ਸਭਿਅਤਾ ਈ ਮਰ ਜਾਏ। ਮੈਨੂੰ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ ਵਿਚ ਪਈ ਰਹਿਣ ਦੇ...। ਕਿਸਮਤ ਤਾਂ ਉੱਜੜ ਈ ਚੁੱਕੀ ਏ, ਹੁਣ ਗੋਦ ਨੂੰ ਤਾਂ ਨਾ ਉੱਜੜਨ ਦਿਆਂ...।”
ਸ਼ਾਇਦ ਤਰਸ ਖਾ ਕੇ ਦੀਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ, “ਅੱਛਾ, ਤਾਂ ਪਈ ਰਹਿ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ ਵਿਚ...ਪਰ ਖਬਰਦਾਰ! ਜੇ ਘਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਲੱਤ ਅੜਾਈ।” ਤੇ ਬੁੜਬੁੜ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਚਲੀ ਗਈ। 'ਹੁਣ ਮਿਸਟਰ ਮਾਦੁਰੀ ਨੂੰ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਏਂਨਟਰਟੇਨ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ...।'
ਇਕ ਕੋਸੀ ਜਿਹੀ ਬੂੰਦ ਬੇਬੀ ਦੀ ਗੱਲ੍ਹ ਉਪਰ ਆ ਡਿੱਗੀ¸ “ਆਂਟੀ ਤੁਸੀਂ ਰੋ ਰਹੇ ਓ?”
ਵਰਸ਼ਾ ਤ੍ਰਬਕ ਗਈ।
“ਨਾ ਰੋਵੋ ਆਂਟੀ! ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਚੰਗੇ ਓ...ਕਿੰਨੇ ਸੋਹਣੇ...”
ਵਰਸ਼ਾ ਨੇ ਅੱਥਰੂ ਪੂੰਝ ਲਏ, “ਤੂੰ ਵੀ ਸੋਹਣੀ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਏਂ ਬੇਬੀ?”
“ਹਾਂ...।”
“ਤਾਂ ਖ਼ੂਬ ਪੜ੍ਹ। ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਪੜ੍ਹ। ਫੇਰ ਤੂੰ ਵੀ ਮੇਰੇ ਵਰਗੀ ਸੋਹਣੀ ਬਣ ਜਾਏਂਗੀ।”
“ਸੱਚ ਆਂਟੀ?”
“ਹਾਂ¸” ਵਰਸ਼ਾ ਨੇ ਸਿਰ ਹਿਲਾਇਆ।
ਬੇਬੀ ਗੋਦੀ ਵਿਚੋਂ ਉਤਰ ਗਈ, “ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੜ੍ਹਨ ਜਾਂਨੀਂ ਆਂ ਫੇਰ।”
***

ਇਕ ਹੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ਾ...
ਵਰਸ਼ਾ ਦੇ ਕਮਰੇ ਵਿਚੋਂ ਆ ਕੇ ਬੇਬੀ ਪੌੜੀਆਂ ਚੜ੍ਹਨ ਲੱਗੀ।
ਡੈਡੀ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਸੀ।
ਉਹ ਸਿੱਧੀ ਸਟੱਡੀ ਰੂਮ ਵਿਚ ਚਲੀ ਗਈ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਅੰਦਰ ਵੜੀ। ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਉਂਘ ਰਹੀ ਸੀ। ਬੇਬੀ ਨੇ ਸਵਿੱਚ ਆਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਤ੍ਰਬਕ ਕੇ ਜਾਗ ਪਈ।
ਉਹ ਸੋਚਦੀ ਰਹੀ, ਕੀ ਪੜ੍ਹੇ?
ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਫਰਸ਼ ਉੱਤੇ ਇਕ ਕਲੰਡਰ ਪਿਆ ਸੀ...ਸ਼ਇਦ ਹਵਾ ਨਾਲ ਡਿੱਗਿਆ ਹੋਵੇਗਾ । ਉਸਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਉਹ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਣ ਲੱਗੀ...ਇਕ ਲੰਮਾਂ ਰਸਤਾ, ਬੇਹੱਦ ਲੰਮਾਂ! ਪਹਿਲੇ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਇਕ ਬੱਚਾ ਹੱਸ ਰਿਹਾ ਸੀ; ਦੂਸਰੇ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਉਹ ਜਵਾਨ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਥੈਲਾ ਹੈ; ਤੀਸਰੇ ਮੋੜ ਉੱਤੇ ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਬੁੱਢਾ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਕਾਫੀ ਭਾਰਾ ਬੋਝ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਕੁੱਬਾ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ।
ਬੇਬੀ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ, ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਕਲੰਡਰ ਸਿਰਫ ਇਕ ਕੋਰਾ ਕਾਗਜ਼ ਹੈ। ਫੇਰ ਉਸ ਕਾਗਜ਼ ਉੱਤੇ ਔਰਤ ਉੱਗ ਆਈ। ਉਸਦੇ ਇਕ ਹੱਥ ਵਿਚ ਇਕ ਹੰਟਰ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ਇਕ ਦਿਲ ਸੀ...ਖੂਨ ਵਿਚ ਲੱਥਪੱਥ।
ਉਹ ਕੰਬ ਗਈ।
ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਾਗਜ ਉਪਰਲਾ ਧੰਦਲਾ ਪਰਛਾਵਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ, “ਡਰ ਨਾ ਬੇਬੀ।”
ਬੇਬੀ ਨੇ ਕੰਬਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ..ਮੈਂ ਕਦੋਂ ਡਰ ਰਹੀ ਆਂ?”
ਉਹ ਪਰਛਾਵਾਂ ਮੁਸਕਰਾਇਆ, “ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਏਂ?”
ਬੇਬੀ ਬਿਟ-ਬਿਟ ਤੱਕਦੀ ਰਹੀ। ਚਿੱਟੇ ਬੱਦਲਾਂ ਵਰਗੀ ਡਰੈਸ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਨੇ ਫੇਰ ਪੱਛਿਆ, “ਕੁਝ ਪੁੱਛਣਾ ਏਂ?”
“ਅੰ...ਅ” ਬੇਬੀ ਜਿਵੇਂ ਨੀਂਦ ਵਿਚੋਂ ਜਾਗੀ।
“ਹਾਂ...ਹਾਂ, ਡਰ ਨਾ, ਮੈਥੋਂ। ਪੁੱਛ...ਪਰ ਇਕੋ ਸਵਾਲ।”
“ਸਿਰਫ ਇਕ ਹੀ?”
“ਹਾਂ।”
“ਕਲੰਡਰ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਕੀ ਅਰਥ ਨੇ?”
“ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛ ਬੇਬੀ।”
“ਨਹੀਂ, ਬਸ ਇਹੀ।”
ਉਹ ਕੰਬ ਗਈ, “ਤੂੰ ਸਿਰਫ ਇਹੋ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣਾ ਏਂ?”
“ਹਾਂ-ਜੀ, ਸਿਰਫ ਇਹੋ ਇਕ ਸਵਾਲ?” ਬੇਬੀ ਨੇ ਹਿੰਮਤ ਕੀਤੀ।
ਉਸਦਾ ਇਕ ਹੱਥ ਹਿੱਲਿਆ ਤੇ ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਹੰਝੂਆਂ ਵਾਂਗ ਲਹੂ ਵਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਮੂਰਤ ਬੋਲੀ, “ਇਹੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ।”
“ਜ਼ਿੰਗਦੀ! ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਐ?”
ਉਸਦੀ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਬੇ-ਸੁਰੀ ਹੋ ਗਈ, “ਬੇਬੀ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪੰਨੇ ਪਲਟ ਕੇ ਦਸ ਸਕਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਤੂੰ ਕਦੋਂ, ਕਿੱਥੇ ਤੇ ਕਿੰਜ...ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਕੀ ਲਾਭ? ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਇਕ ਸਾਂਚੇ ਵਿਚ ਢਲੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ, ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਭਰਮਾਂ ਦੇ ਆਸਰੇ ਜਿਉਂਦੇ ਹੋ। ਇਕ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਭਰਮਾਂ ਦੀ ਕਾਈ ਫੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਕੱਟੀ ਹੋਈ ਪਤੰਗ ਵਾਂਗ ਉਮੀਦਾਂ ਕਿਤੋਂ ਦੀ ਕਿਤੇ ਜਾ ਡਿੱਗਦੀਆਂ ਨੇ...ਜੋ ਚਾਹੇਂਗੀ, ਉਹ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕੇਂਗੀ। ਸੁਨਹਿਰੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਪਿੱਛੇ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਦੌੜੇਂਗੀ...ਪਰ ਉਹ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ ਵਾਂਗ ਤੈਥੋਂ ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਜਾਣਗੇ।”
ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਹੰਟਰ ਉਸਦੀ ਪਿੱਠ ਉਤੇ ਵਰ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ।
ਉਹ ਪਰਛਾਵਾਂ ਕਹਿ ਰਹਿ ਸੀ, “ਸੁਣ ਇਕ ਦਿਨ ਤੂੰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਰੇਂਗੀ। ਉਸਦੇ ਮਿੱਠੇ ਅਹਿਸਾਸ ਮਨ ਵਿਚ ਘੁਲ ਜਾਣਗੇ, ਤੂੰ ਬਹਾਰਾਂ ਵਾਂਗ ਹੱਸੇਂਗੀ...ਪਰ ਇਕ ਦਿਨ ਬੇਰੁਜਗਾਰੀ ਤੇ ਭੁੱਖ ਕਾਰਨ ਤੇਰਾ ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੜਫ-ਤੜਫ ਕੇ ਮਰ ਜਾਏਗਾ। ਫੇਰ ਤੂੰ ਵਰਸ਼ਾ ਦੀ ਸਕੀ ਭੈਣ ਬਣ ਜਾਏਂਗੀ ਤੇ ਮੀਂਹ ਵਾਂਗ ਅੱਥਰੂ ਵਹਾਏਂਗੀ।”
ਦਿਲ ਵਿਚੋਂ ਲਹੂ ਝਰਨੇ ਵਾਂਗ ਵਗ ਰਿਹਾ ਸੀ।
“ਤੇ ਫੇਰ ਤੂੰ ਮਾਂ ਬਣੇਗੀ। ਉਦੋਂ ਤੈਨੂੰ ਲੱਗੇਗਾ ਤੇਰਾ ਜੀਵਨ ਸਾਰਥਕ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸੇ ਲਈ ਜਿਉਂ ਰਹੀ ਸੈਂ। ਇਹੀ ਮਾਰਗ ਤੇਰੀ ਮੰਜਿਲ ਨੂੰ ਜਾਂਦਾ ਏ...ਪਰ ਦੂਜੇ ਹੀ ਪਲ, ਤੇਰੀ ਪਿੱਠ ਉੱਤੇ ਬੋਝਾ ਹੋਏਗਾ। ਤੂੰ ਚੀਕੇਂਗੀ, ਕੂਕੇਂਗੀ ਤੇ ਬੱਚੇ ਲਈ ਰੋਟੀ ਖਾਤਰ ਲੋਕਾਂ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਪਸਾਰੇਂਗੀ...ਆਪਣੀ ਇੱਜਤ ਤੱਕ...”
ਬੇਬੀ ਪਸੀਨੋ-ਪਸੀਨੀ ਹੋ ਗਈ।
ਪਰਛਾਵਾਂ ਬੋਲਦਾ ਰਿਹਾ, “ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ। ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਦਿਨ ਤੇਰੀ ਮਾਂ ਮਰ ਜਾਏਗੀ। ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਤੂੰ ਉਸ ਉੱਤੇ ਕਫ਼ਨ ਦਏਂਗੀ। ਫੇਰ ਤੇਰੇ ਡੈਡੀ ਵੀ...ਤੇ ਇਕ ਦਿਨ ਤੇਰਾ ਬੇਟਾ ਜਵਾਨ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਬਹੂ ਲੈ ਆਏਗਾ। ਪਰ ਦੂਜੇ ਹੀ ਪਲ ਉਹ ਤੈਥੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਏਗਾ। ਤੇਰਾ ਆਪਣਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਹਿੱਕ ਨਾਲ ਲਾ ਕੇ ਪਾਲਿਆ...ਉਹ ਤੈਨੂੰ ਮਾੜੀ ਕਹੇਗਾ, ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਤਕ ਕੱਢੇਗਾ ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਰੋਟੀ ਸੁੱਟੀ ਜਾਂਦੀ ਏ, ਤੇਰੇ ਅੱਗੇ ਸੁੱਟ ਦਿਆ ਕਰੇਗਾ...ਤੂੰ ਰੋਏਂਗੀ, ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੁਣੇਗਾ। ਪਿਆਸ ਨਾਲ ਤੇਰਾ ਸੰਘ ਸੁੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਕਰੇਗਾ, ਪਰ ਕੋਈ  ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਫੜਾਏਗਾ। ਤੂੰ ਠੰਡ ਵਿਚ ਕੰਬ-ਕੰਬ ਮਰ ਜਾਏਂਗੀ, ਤੇ ਬਸ...ਬਸ, ਇੰਜ ਹੀ ਇਕ ਹੁਸੀਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਏਗੀ...ਜਿਸ ਦੇ ਜਨਮ ਲੈਣ ਉਪਰ ਵਾਜੇ ਵੱਜੇ ਸਨ, ਮਠਿਆਈਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਹਮੇਸ਼ਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਭੁਲਾਅ ਦਿੱਤੀ ਜਾਏਗੀ...ਇਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ।”
“ਨਹੀਂ...ਨਹੀਂ।” ਬੇਬੀ ਚੀਕ ਪਈ।
“ਪਰ ਇਹੀ ਸੱਚ ਏ, ਇਹੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੈ ਮੇਰੀ ਬੱਚੀ।”
ਬੇਬੀ ਕੁਰਲਾਈ, “ਨਹੀਂ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ। ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਮੌਤ ਚਾਹੀਦੀ ਏ।”
ਪੂਰਾ ਘਰ ਬੇਬੀ ਦੀਆਂ ਚੀਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ।
ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਦਾ ਨਸ਼ਾ ਉਤਰ ਗਿਆ¸ ਚੋਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਆਈ ਔਰਤ ਚਲੀ ਗਈ। ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਉਪਰ ਵੱਲ ਦੌੜੀ¸ ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਦੌੜੇ ਤੇ ਗ਼ਾਇਬ ਹੋ ਗਏ। ਵਰਸ਼ਾ ਕਮਰੇ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਈ।
ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਉਪਰ ਨੇ। ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਕੰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖੀ ਬੇਬੀ ਅਜੇ ਵੀ ਚੀਕ ਰਹੀ ਹੈ¸ “ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ...ਮੈਂ ਮਰਨਾ...।”
ਮਿਸੇਜ਼ ਸੂਰੀ ਬੇਬੀ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਲੈਂਦੀ ਹੈ¸ “ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬੇਟਾ। ਮਰਨਾ ਪਾਪ ਏ, ਗੁਨਾਹ ਏ...।”
ਬੇਬੀ ਰੋ ਰਹੀ ਹੈ।
“ਕੀ ਗੱਲ ਏ ਡਾਰਲਿੰਗ?”
ਬੇਬੀ ਨੇ ਰੋਂਦਿਆਂ-ਰੋਂਦਿਆਂ ਸਭ ਕੁਝ ਦਸ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਫੇਰ ਕਲੰਡਰ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗ ਪਿਆ...'ਬੋਝ ਹੇਠ ਦੱਬਿਆ ਬੁੱਢਾ', ਉਹ ਫੇਰ ਚੀਕੀ, “ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ।”
ਇਸ ਵਾਰੀ ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਤੋਂ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ, 'ਜਾਹ, ਹੱਸ-ਖੇਡ। ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਰਬੜ ਵਾਂਗ ਲੰਮਿਆਂ ਬਣਾਅ¸ ਤੂੰ ਵੀ ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਕਿਸੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀ ਮੇਮ ਸਾਹਿਬਾ ਬਣਨਾ ਏਂ', ਉਸ ਦੀਆ ਅੱਖਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਜਵਾਨ ਬੇਬੀ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੀ; ਕਿਸੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀ ਪਤਨੀ ਜਿਹੜੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਕੇ ਕਿਸੇ ਮਿਸਟਰ ਖੰਨਾ ਨਾਲ...ਸਿਰਫ ਇਕ ਕਾਰ ਲਈ, ਇਕ ਰੇਡੀਓ ਲਈ।
ਬੇਬੀ ਸਿਸਕ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਵਰਸ਼ਾ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ ਹੈ, “ਆਂਟੀ ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਰਗੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਹੀਂ ਬਣਨਾ...ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਏਂ।”
ਵਰਸ਼ਾ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੀ, ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਡੱਕੇ ਹੁੰਝੂਆਂ ਦਾ ਬੰਨ੍ਹ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਦੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਜਿੰਦਰਾ ਲੱਗਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਰਿਹਾ, 'ਜਾਓ ਗੁਡੀਆ ਖੇਡੋ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਹੁਸੀਨ ਹੈ...ਇਸ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣੋ, ਗੋ ਐਂਡ ਏਂਜਵਾਏ ਲਾਈਫ਼।' ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਕੋਈ ਵੱਡੀ ਬੇਬੀ ਜਿੱਦ ਕਰਦੀ ਹੈ¸ 'ਮਾਫ ਕਰੋ ਸਾਹਬ, ਮੈਨੂੰ ਪੀਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨਹੀਂ...' ਉਦੋਂ ਹੀ ਹਵਾ ਵਿਚ ਇਕ ਦਸ ਦਾ ਨੋਟ ਲਹਿਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਬੀ ਇੱਲ੍ਹ ਵਾਂਗ ਝਪਟਦੀ ਹੈ; ਹੱਥ ਨੋਟ ਤੇ ਬੁੱਲ੍ਹ ਗਿਲਾਸ ਵੱਲ...'ਹੁਣ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਕੀ, ਜ਼ਹਿਰ ਵੀ ਪਿਲਾਅ ਦਿਓ ਤਾਂ ਪੀ ਲਵਾਂਗੀ।'
ਮਿਸਟਰ ਸੂਰੀ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ¸ ਮਿਸੇਜ ਸੂਰੀ ਦੀ, ਬੇਬੀ ਦੀ, ਵਰਸ਼ਾ ਦੀ; ਇਕ ਇਕ ਕਰਦੇ ਸਭ ਦੀ ਅਰਥੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਰਹੀ ਹੈ...ਉਹ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿ ਗਏ ਨੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੁੱਠੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੁਸੀਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿਰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉਹ ਮੁੱਠੀ ਨੂੰ ਜਿੰਨਾਂ ਘੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਨੇ, ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਰੇਤ ਵਾਂਗ ਉਨੀਂ ਹੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਕਿਰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ...ਮੁੱਠੀ ਖ਼ਾਲੀ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।
ਬੇਬੀ ਅਜੇ ਵੀ ਚੀਕੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, “ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ, ਮੈਂ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਆਂ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦੀ...ਮੈਂ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਲਵਾਂਗੀ, ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿ ਇਹ ਗੁਨਾਹ ਵੀ ਹੈ...ਮੈਂ ਤਾਂ ਬਸ ਮਰਨਾ ਹੈ।”
***

ਏਨਾ ਪੜ੍ਹਦੀ ਪੜ੍ਹਦੀ ਵਿਭਾ ਪਸੀਨੇ ਵਿਚ ਗੱਚ ਹੋ ਗਈ...ਉਸਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਪੈ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੇਗੀ ਦੀਆਂ ਆਖਰੀ ਲਾਈਨਾ ਪੜ੍ਹੇ...ਪਰ ਉਸਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ¸ 'ਦੀਦੀ, ਮੇਰਾ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਨਹੀਂ...ਮੈਂ ਗਿਨੀ ਗੋਲਡ ਦੀ ਸਲੀਬ ਵੇਚੀ...ਪਰ ਮੇਰੇ ਖ਼ੁਦਾ ਨੇ ਮੈਥੋਂ ਗੋਲਡ ਸਮਗਲ ਕਰਵਾਇਆ...ਸੱਚ ਪੁੱਛੋ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਕੀ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ, ਤੇ ਹੁਣ ਮੈਂ ਬੇਬੀ ਵਾਂਗ ਹੀ ਮਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ...ਇਹ ਜਾਣਦੀ ਹਾਂ ਕਿ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨਾ ਪਾਪ ਹੈ...ਪਰ ਜੀਸਸ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਰੋਜ਼ ਰੋਜ਼ ਦੇ ਇਹਨਾਂ ਪਾਪਾਂ ਨਾਲੋਂ, ਇਹ ਇਕ ਪਾਪ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਮਰ ਜਾਵਾਂ। ...ਤੇ ਜਦੋਂ ਤਕ ਇਹ ਖ਼ਤ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ, ਮੈਂ ਮਰ ਚੁੱਕੀ ਹੋਵਾਂਗੀ। ਮੇਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਤੇ ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮੇਰੀ ਜ਼ਰਾ ਵੀ ਯਾਦ ਆਏ ਤਾਂ ਰੋਣਾ ਨਹੀਂ...ਪਰ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਅੰਤਿਮ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਦੇਣਾ...ਦੀਦੀ, ਅੰਤਿਮ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰ ਦੇਣਾ...।'
ਵਿਭਾ ਦੀਆ ਗੱਲ੍ਹਾਂ ਉੱਤੇ ਹੱਝੂਆਂ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਈਆਂ। ਉਸਦੇ ਕੰਬਦੇ ਹੋਂਠਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬੜਬੜਾਹਟ ਸੁਣਾਈ ਦੇਣ ਲੱਗੀ।...ਫੇਰ ਉਸਨੇ ਬਾਈਬਲ ਵਿਚ ਉਸ ਖ਼ਤ ਨੂੰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ...ਕਰਾਸ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹਵਾ ਵਿਚ ਬਣਾਏ ਤੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਕੀ ਸੋਚਦੀ ਰਹੀ। ਉਸਨੂੰ ਲੱਗਿਆ ਰੇਤ ਦਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਆਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜੇ ਉਹ ਕਮਰੇ ਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ ਤਾਂ ਪੂਰਾ ਕਮਰਾ ਰੇਤ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਵੇਗਾ।
***